De ANWB is met 4 miljoen leden de grootste vereniging van Nederland. De vereniging behartigt de belangen van leden op het gebied van mobiliteit, vakanties en vrije tijd. Daarnaast biedt de ANWB een groot aantal diensten en producten aan. Deze activiteiten zijn ondergebracht in het ´bedrijf´ ANWB B.V. Het aanbod is zeer breed: van rijopleidingen en Alarmcentrale tot bewegwijzering en traumahelikopter. Deze grote diversiteit aan activiteiten wordt juridisch begeleid door de zes juristen van de afdeling Bedrijfsjuridische Zaken.
Door Peter Milders, Voxius
De structuur van de B.V. wordt gevormd door drie portefeuilles: Leden en Marketing, Hulpverlening en Verzekeren en als derde, Financiële Zaken. De directeuren van deze portefeuilles vormen samen met hoofddirecteur Guido van Woerkom de hoofddirectie. De verschillende stafdiensten vallen direct onder de hoofddirecteur. Bij de ANWB werken circa 3.500 mensen. Bedrijfsjuridische Zaken (BJZ) ressorteert onder secretaris van de hoofddirectie Nellie Willemssen en wordt geleid door Jan Rijnveld. Rijnveld heeft in zijn hoedanigheid van Hoofd BJZ zitting in het MT van de Staven.
Voor de duidelijkheid: BJZ, dat naast Jan Rijnveld bestaat uit Chris Vreeburg, Mirjam Bosma, Marianne Bongaerts, Daniëlle Haspers en Karst van der Meulen.adviseert uitsluitend het bedrijf en niet de vereniging en de leden. De belangen van de leden worden bediend door een tiental dossierbehandelaars van de afdeling Rechtshulp die is ondergebracht bij de Alarmcentrale.
Jan Rijnveld legt uit dat de juristen zijn toegewijd aan één van de drie portefeuilles. Dit bevordert volgens hem de kwaliteit van de juridische advisering en leidt tot een betere communicatie tussen de medewerkers van die portefeuille en de jurist. Zo kan al in een vroeg stadium juridische ondersteuning worden verleend, met alle voordelen van dien. Daar komt bij dat de jurist door deze manier van werken goed thuis is in de specifieke vragen en problemen van die portefeuille.
Door de uiteenlopende activiteiten van de ANWB krijgen de juristen een zeer brede waaier van juridische zaken voorgeschoteld. Zij behandelen alle voorkomende juridische aangelegenheden, inclusief de arbeidsrechtelijke. De arbeidszaken worden door twee juristen behandeld.
Leden en marketing
De portefeuille Leden en Marketing vraagt door haar activiteiten de meeste juridische ondersteuning. Voor deze portefeuille werken drie juristen: Bongaerts, Van der Meulen en Vreeburg. Hier worden zaken behandeld voor de afdeling Media (de uitgeverij van boeken, kaarten en tijdschriften), de afdeling Reizen (onlangs kocht de ANWB nog vijf reisorganisaties, vaak opererend in een niche, zoals bijvoorbeeld golfreizen en natuurreizen), de afdeling Retail (de bekende winkels die soms eigendom zijn en soms op basis van franchise worden gedreven, dikwijls samen met de locale VVV) en tenslotte de afdeling Marketing & Sales.
De drie juristen adviseren hier over alle vormen van commerciële contracten, contracten met auteurs en ontwerpers, intellectuele eigendomszaken, franchise-overeenkomsten, huurovereenkomsten, zaken met betrekking tot kansspelen en de incidentele bestuursrechtelijke zaken met bijvoorbeeld toezichthouders. Veel van de bedrijven binnen deze portefeuille zijn gericht op de particuliere consument. Dit betekent dat ook bijzondere consumentengeschillen door BJZ behandeld worden.
Hulpverlening en Verzekeren
De tweede portefeuille, Hulpverlening en Verzekeren, wordt juridisch bediend door Mirjam Bosma en Daniëlle Haspers. Onder deze portefeuille ressorteren bijvoorbeeld de Wegenwacht, de Alarmcentrale, Medical Air Assistance (de traumahelikopter), Logicx (internationaal vervangend vervoer en transport), Bewegwijzering, schadeverzekeraar Unigarant en Zakelijke Markt. Deze laatste afdeling sluit contracten af met auto-importeurs over uitvoering van pechhulp, en met zorgverzekeraars over repatriëring van zieke personen in het buitenland. Ook hier is de juridische behoefte zeer breed en dienen zich soms bijzondere vragen aan. Rijnveld: “Wij werden ooit door de eigenaar van een lading kippen aangesproken. Wat was er gebeurd? De traumahelikopter was opgeroepen om assistentie te verlenen bij de beknelde chauffeur van een gekantelde vrachtwagen met kippen. Toen de helikopter landde, werden de ontsnapte kippen door de krachtige turbulentie van de wentelwiek her en der door het luchtruim geslingerd. Een deel van hen liet daarbij het leven, een ander deel koos het hazenpad en werd niet meer teruggevonden. Schade dus.”
Nieuwe problematiek ontstond er toen een aantal activiteiten – die van oudsher exclusief tot het domein van de ANWB behoorden – concurrentie kreeg, bijvoorbeeld de Wegenwacht. De juristen hadden een fikse kluif aan het bestrijden van de vergelijkende reclame waarvan de nieuwe concurrent zich bediende.
Een bijzondere vermelding verdient verzekeraar Unigarant. Deze onderneming is gespecialiseerd in particuliere schadeverzekeringen en heeft op het hoofdkantoor in Hoogeveen twee juristen in dienst die zich bezighouden met schadedossiers.
Financiële Zaken
Jan Rijnveld houdt zich in hoofdzaak bezig met de derde portefeuille, Financiële Zaken. Binnen deze portefeuille vallen Group Control, Group Treasury, Group Tax, Inkoopmanagement, ICT-projecten en Business Services. Business Services is de interne dienst van de ANWB waaronder beveiliging, vertaaldienst, fotografen, kantine en onroerend goed vallen.
Door Group Treasury worden het eigen vermogen en het Pensioenfonds van de ANWB beheerd. Dit levert volgens Rijnveld interessante juridische vraagstukken op bij het herinrichten van het vermogensbeheer, het beoordelen van bankgaranties en zekerheden, en incidentele geschillen met banken. Ook al het Nederlandse onroerend van de ANWB is in deze portefeuille ondergebracht: de Wegenwachtstations, de winkels en het tien hectare grote ANWB Test & Trainingscentrum in Lelystad. Deze onroerend goeddossiers worden echter niet door Rijnveld, maar door Mirjam Bosma behandeld.
Samenwerkingsverbanden en arbeidsrecht
Tevens is BJZ nauw betrokken bij de vele samenwerkingen die de ANWB nationaal en internationaal aangaat. Een internationale samenwerking bijvoorbeeld is die met de Duitse evenknie van de ANWB, ADAC. Zo verkoopt ADAC op de Duitse markt een door ANWB ontwikkelde kledinglijn.
En hoewel Jan Rijnveld vooral werkt voor het ‘bedrijf’ ANWB, wordt hij af en toe ook ingeschakeld door de vereniging. Dit gebeurt wanneer de vereniging samenwerkingen aangaat waarvoor een stichting moet worden opgericht. Binnen deze stichtingen worden zeer diverse dossiers ondergebracht, zoals de roemruchte kilomerheffing of een prijs voor schoon water in jachthavens en aan stranden, de Stichting Blauwe Vlag.
Tenslotte het arbeidsrecht: dit wordt voor de gehele organisatie behandeld door Chris Vreeburg en Karst van der Meulen. Zij ontfermen zich over zowel het arbeidsrecht als het medezeggenschaprecht.
Een bijzonder aandachtspunt zijn volgens Rijnveld de vele toezichthouders met wie de ANWB door haar diverse activiteiten te maken heeft: De Nederlandse Bank (Wet Financieel Toezicht), de NMA, de AFM, het Commissariaat voor de Media en de Consumentenautoriteit. Het is vooral compliance officer Rik Vaessen, jurist en medewerker van de afdeling Risicomanagement, die toetst of de organisatie handelt overeenkomstig de eisen van de Wet Financieel Toezicht.
Huisadvocaten
Jan Rijnveld: “De juristen hier werken in alle vrijheid; zij bepalen zelf hoe zij werken en zij hebben ieder hun eigen contactpersonen binnen hun portefeuille. Ik zit daar niet tussen. Om toch zicht te houden op de lopende zaken, komen wij met een vaste frequentie met de hele afdeling bij elkaar en worden deze zaken besproken. Dit is niet alleen nuttig voor het overzicht, maar het leidt ook tot kennisuitwisseling tussen de juristen.”
Het inschakelen van advocaten is voorbehouden aan BJZ. Het is de verschillende bedrijfsonderdelen dus niet toegestaan zelfstandig extern advies in te winnen. Het is volgens Rijnveld van belang dat hij zicht houdt op de inschakelen van advocaten: zo kan hij invloed uitoefenen op de keuze van de advocaat en houdt hij grip op de kosten.
Er wordt gewerkt met een aantal vaste adviseurs. Zo worden arbeidsrechtelijke zaken vooral behandeld door René Willemsen van GMW Advocaten in Den Haag.
Met name de grote uitgeverij van de ANWB levert regelmatig vragen op die te maken hebben met het intellectuele eigendomsrecht. Hiervoor gaat men te rade bij Radboud Ribbert van het kleine Amsterdamse kantoor Ribbert Advocaten, dat gespecialiseerd is in entertainmentrecht. In het verlengde daarvan heeft de ANWB ook nog eens 80 merken in huis die beheerd en beschermd moeten worden. Dit is handen van Denys Kalden van merkenbureau De Vereenigde. De kleinere privaatrechtelijke kwesties worden behandeld door Jaap Oudshoorn van Vinke Oudshoorn Douma Advocaten in Rijswijk.
Tenslotte worden zaken van een grotere omvang uitbesteed aan De Brauw Blackstone Westbroek; notariële kwesties worden bij dit kantoor behandeld door notaris Jean Schoonbrood die fusies, overnames, desinvesteringen en herstructureringen notarieel begeleidt.