Je zou ’s avonds eindelijk eens thuis zijn bij vriend of vriendin, of samen naar dat feestje gaan. Maar je patroon zit je alwéér op de hielen: die pleitnota of dat rapport moet vandaag af, dus dat wordt een lange avond doorbuffelen. Een herkenbare situatie voor veel van de junior advocaten op het Jonge Balie Congres 2014, zo erkennen ze door hun hand op te steken tijdens een live talkshow over prestatiedruk en (het voorkomen van) stress op de werkvloer.
Door Joris Rietbroek
Dat dit nog altijd een urgent onderwerp is, bewijst een nieuw, tijdens het congres gepresenteerd onderzoek van de Stichting Jonge Balie Nederland (SJBN) en verzekeraar cq. hoofdsponsor Movir wel weer. Nagenoeg de helft van de tussen 2007 en 2014 beëdigde advocaten geeft aan de werkdruk op kantoor hoog te vinden; eveneens bijna helft geeft aan dat de eigen work-life balance beter zou kunnen.
Een goede reden voor het Jonge Balie Congres en de hoofdsponsor om op de tweede dag van het Jonge Balie Congres in de Efteling dieper in te gaan op waar prestatiedruk zoal vandaan kan komen en hoe je stress- (of zelfs burn out-)verschijnselen kunt proberen te vermijden. Dat gebeurt in de vorm van een onderhoudende live-talkshow naar De Wereld Draait Door-concept: De Jonge Balie Draait Door. Als de paar honderd aanwezige jonge advocaten in de zaal een beetje futloos ogen – ‘oh man, ik kan niet meer op m’n poten staan’ –, komt dat echter niet door een stressvolle week, maar door het congresfeest dat tot in de vroege uurtjes doorging.
De gekozen parallel met advocatuur op het hoogste niveau is de topsport, met als gasten onder meer de sportster die op de top van haar kunnen botkanker bleek te hebben (snowboardster Bibian Mentel-Spee), sportjuriste en hoogleraar Marjan Olfers en voormalig landelijk deken Jan Loorbach, die er veertig jaar geleden aan het begin van zijn loopbaan bij NautaDutilh nog een professionele basketbalcarrière op na hield. Sporters en advocaten hebben immers gemeen dat ze graag willen winnen, al was Olfers op gegeven moment niet altijd meer gelukkig als ze een zaak won. “Het maatschappelijk belang was er namelijk niet altijd mee gediend, ontdekte ik. Daarom ben ik op gegeven moment de advocatuur uit gegaan.”
Na drie jaar ‘nee’ durven zeggen
Op het podium van het Efteling Theater is Jonge Balie-bestuurslid en Boekel de Nerée-arbeidsrechtadvocate Annemarie Roukema de eerste om toe te geven dat het niet erg zou zijn als een dag meer dan 24 uren telde. Toch heeft zij in de afgelopen drie jaar wel degelijk ‘nee’ leren zeggen, als eerste goede voorbeeld deze morgen. “Ik maak inmiddels keuzes: ik durf het nu te zeggen als ik iets er niet bij kan hebben, maar drie jaar geleden deed ik dat nog niet.” Daarmee raakt ze aan de eerste crux voor de jonge advocaten in de zaal: durf het je patroon te zeggen als het je te veel dreigt te worden.
Maar ja, stress kan ook een trigger zijn, houdt coach Sander van Essen (Dialogue) de toehoorders voor. “Soms heb je stress nodig, want daarvan ga je je beter concentreren en presteer je beter. Je moet alleen niet te veel en te vaak zulke spanning ervaren; de truc is dat je je voldoende ontspant. Het punt binnen de advocatuur is alleen dat het ene dossier amper klaar is of de volgende zaak dient zich alweer aan. Het touwtje staat voortdurend gespannen, daarin schuilt het gevaar.”
Ja, veel advocaten in de zaal maken kortere nachten sinds ze werken, geven ze toe. Een enkeling slaapt door de druk minder of voelt zich overdag moe. “Dat is een teken van negatieve stress,” zegt Van Essen. “Evenals hoofdpijn, nekpijn, spierpijn, het zijn allemaal signalen. Fatalistisch gedrag ook, als iemand ‘het komt nooit meer goed’ roept, of een agressieve reactie als ‘fuck it, ik stop ermee.” Ondanks je drukke baan voldoende ontspannen, dat is volgens Van Essen de sleutel tot voorkoming van stress. “Dus blijf voldoende sporten, of schrijf op wat jou verder helpt te ontspannen. Spreek ook openlijk met vrienden of je patroon over wat stress veroorzaakt en wat helpt om tot jezelf te komen.”
‘Je wordt de setting waar je in zit’
Marjan Olfers, in het verleden sportrechtadvocate bij DLA Piper en tegenwoordig hoogleraar sport en recht aan de VU, beaamt dat bijsturing door betrouwbare personen cruciaal kan zijn. “Je wórdt anders heel snel de setting waar je in zit”, zegt ze. “Hoe gevoeliger je hiervoor bent, hoe kleiner je wereldje wordt. Daarvoor moet je waken. Dan kan iemand die je hier met goede bedoelingen op wijst nuttig zijn. Verzamel dus mensen om je heen die het beste met je voor hebben en waar je kritiek van kunt verdragen. En blijf vooral die nevenactiviteiten doen: durf gewoon eens om 18.00 uur naar huis te gaan. Maak je leven ruimer dan alleen de advocatuur.”
Niet alleen veel werk tegelijk op het bord krijgen, maar ook de angst om te falen of om niet aan de hoge verwachtingen te voldoen, kan een immense aanjager voor stress zijn, stelt Olfers. Daardoor moeten jonge advocaten zich echter niet uit het veld laten slaan, vindt ze: “Kijk maar naar iedereen die de top heeft gehaald. Zij zullen beamen dat je het meest leert van wat je fout hebt gedaan. Dat moet je durven omarmen.”