Een commissie van de Orde van Advocaten gaat net als vier jaar geleden de verkiezingsprogramma’s doorlichten op ‘rechtsstatelijkheid’. Dat wordt dus weer een lijvig document vol correcte en oerdegelijke opvattingen, net als de vorige keer. De PVV en de SGP gaan er weer flink van langs krijgen, let maar op. Copy paste uit het rapport van 2012 over de PVV: ‘Op een aantal gebieden doet de partij voorstellen die een ernstige inbreuk betekenen op het in de Grondwet verankerde gelijkheids- en nondiscriminatiebeginsel.’
Door Lucien Wopereis
Het was een aardige exercitie, vier jaar geleden. De programma’s van politieke partijen werden doorgelicht op rechtsstatelijkheid, en dat gaf soms goede inzichten. Bijvoorbeeld over het door vrijwel alle partijen voorgestelde ‘snijden in de bureaucratie’. Makkelijk scoren voor de bühne, maar het slaat doorgaans nergens op.
De commissie verwoordde het zo: ‘In veel programma’s wordt bureaucratie als iets wat per definitie slecht is afgeschilderd, waarin rigoureus moet worden gesneden. De Commissie merkt in dit kader op dat bureaucratie (…) niet zonder meer slecht is, want binnen een rechtsstaat vervult zij een essentiële functie door het voorspelbaar en controleerbaar maken van de uitoefening van overheidsmacht: het schrappen van bureaucratie kent dus een begrenzing die door partijen niet wordt benoemd.’
Dat doorprikken van die electoraal opgeblazen ballonnetjes was leuk. Ook leuk, de ontmaskering van partijen die alles willen: én betere bescherming van de privacy én opsporingsorganen de vrije hand bieden bij het verkrijgen van data na ernstige misdrijven. You can’t have it all, schreef de commissie vier jaar geleden terecht.
De vraag is wel of het zin heeft deze exercitie nu te herhalen. Hele delen uit het rapport van vier jaar geleden kun je copy pasten, zag ik toen ik het nog eens doorbladerde. De SGP is hoogstwaarschijnlijk nog steeds tegen een overdaad aan minaretten in het straatbeeld, en ook over de Bijbel in plaats van de Grondwet als leidraad in het leven, het homohuwelijk of adoptie door homo’s zullen ze hun rechtsstaatonvriendelijke opvattingen – zo beoordeeld door de commissie van 2012 – niet hebben verlaten.
De PVV is echt niet anders gaan denken over moslims of de islam. Integendeel, de standpunten van de partij en zijn voorman zijn verhard na de vluchtelingencrisis en de terreuraanslagen van de afgelopen tijd. Ze zijn bij de PVV met andere woorden rechtsstatelijk nog minder salonfähig geworden.
Maar los daarvan wringt de schoen op andere wijze. Politieke opvattingen langs de meetlat van de rechtsstatelijkheid leggen: het klinkt betuttelend, en dat is het ook. Even heel kort door de bocht: de rechtsstaat is er ter bescherming van mensen tegen willekeur van de overheid. Wie stelt dat politieke opvattingen uit verkiezingsprogramma’s niet stroken met de rechtsstaat, zegt in wezen: met deze politieke standpunten brengt u de bescherming tegen een willekeurige overheid in gevaar.
Oftewel: de kiezer wordt gewaarschuwd tegen zijn eigen ongezonde – want niet rechtstatelijke – opvattingen. Dat kun je best een keer doen, maar het is mijns inziens contraproductief om er betweterig over door te zeuren.