Het voornemen van het kabinet om het afluisteren van advocaten door inlichtingen- en veiligheidsdiensten te onderwerpen aan een onafhankelijke toets, vervult enkele betrokken advocaten zowel met blijdschap als enig argwaan. Zeker omdat de Staat hoger beroep instelde in de afluisterzaak, waarin de rechter begin juli oordeelde dat de diensten niet meer mogen tappen zonder toets vooraf. “Waarom geeft de minister na jaren van weigering opeens mee?”
Door Joris Rietbroek
Prakken d’Oliveira, het kantoor dat het succesvolle kort geding tegen de Staat had aangespannen, heeft de brief die minister Ronald Plasterk maandag aan de Tweede Kamer stuurde met dubbele gevoelens onthaald. Zowel enthousiasme als verbazing regeren. “Het is buitengewoon vreemd,” zegt advocaat Tomasz Kodrzycki. “De hele zaak viel of stond wat ons betreft met de instelling van een onafhankelijke toets. De minister geeft nu aan het met ons eens te zijn, maar gaat toch nog in hoger beroep. Dat lijkt ons verspilling van belastinggeld.”
Plasterk schreef aan de Tweede Kamer dat instemming met een onafhankelijke toets niet betekent dat het kabinet het oordeel van de voorzieningenrechter volgt dat het afluisteren van advocaten onrechtmatig is. Dat was een van de redenen van de Staat om beroep in te stellen. Ook heeft het kabinet bezwaar tegen de termijn van zes maanden waarbinnen de veiligheidsdiensten moeten stoppen met afluisteren: met de invoering van een onafhankelijke toets is een wetswijziging noodzakelijk, een proces dat veel langer dan zes maanden in beslag neemt.
Dat de Staat geheel zou stoppen met afluisteren, was overigens nooit de inzet van Prakken d’Oliveira; de invoering van onafhankelijke toetsing was de inzet. Kodrzycki: “We begrijpen immers goed dat zich omstandigheden kunnen voordoen waarin de staatsveiligheid in het geding raakt. In zulke extreme gevallen moet je ook een advocaat kunnen afluisteren.”
Militair strafrechtadvocaat Sébas Diekstra, die tijdens de behandeling van het kort geding pleitte namens de koepelorganisatie van Europese balies CCBE, zegt met enig achterdocht te kijken naar de plotselinge draai van de minister. Als advocaat die zelf zeker zegt te weten dat er in enkele van zijn zaken gesprekken tussen hem en een cliënt zijn afgeluisterd, was hij al langer voorstander van een onafhankelijke toets.
Dus is hij verheugd dat die er nu aan lijkt te komen – ‘laat daar geen misverstand over bestaan’ –, maar toch noemt ook hij de ontwikkeling vreemd. “Ik vraag me af wat er – los van de uitspraak van de kortgedingrechter – nu precies is veranderd in de afgelopen dat de minister opeens openstaat voor onafhankelijke toetsing,” zegt hij. “Waarom geeft de minister na jaren van weigering opeens mee? Of de Staat ziet in dat de advocaten altijd gelijk hebben gehad, of ze willen voor nu enkel de wind uit de zeilen nemen. Ik ben daarom wat achterdochtig over de oprechtheid van de minister.”