Bijna de helft (45%) van de Nederlanders heeft wel eens een notaris bezocht. Vaak omdat het verplicht is, bijvoorbeeld bij het kopen van een huis. Maar voor veel mensen is de drempel te hoog, terwijl het voor hen wel raadzaam zou zijn om naar een notaris te gaan. Onderzoekers van de Radboud Universiteit keken naar de toegankelijkheid van het notariaat.
Er zijn uiteenlopende redenen waarom mensen niet naar een notaris gaan, zo blijkt uit het rapport Een sociaal notariaat? Toegankelijkheid notariële dienstverlening voor burgers en kleine bedrijven. Deels is het een financiële kwestie. Mensen met schulden, een laag inkomen of kleine ondernemers en zzp’ers hebben vaak niet de middelen om een notaris in te schakelen. Het onderzoek is uitgevoerd door de Radboud Universiteit, in opdracht van het WODC.
Niet voor ons soort mensen
Maar er worden ook andere belemmeringen genoemd, zoals de (on)begrijpelijkheid van notariële stukken, de fysieke toegankelijkheid voor mensen met een beperking en het chique imago dat maakt dat velen denken dat de notaris er niet is ‘voor ons soort mensen’. Ook mist de notaris de boot bij mensen met een migratieachtergrond die de meerwaarde van notariële akten niet kennen of zaken liever anders regelen.
Lees ook: Meester met een missie
Niet-vervulde behoefte aan notariële dienstverlening
De onderzoekers keken onder andere naar de hulpvragen bij eerstelijnshulpverleners. De exacte omvang van de hulpvragen met een notarieel aspect is niet bekend. De eerstelijnshulpverleners kunnen sommige vragen zelf beantwoorden, maar in andere gevallen is advies, hulp of een akte van de notaris nodig. De niet-vervulde behoefte aan notariële dienstverlening ligt vooral op het gebied van het familievermogensrecht
Dit betreft enerzijds situaties waarin problemen in de toekomst kunnen worden voorkomen door bij de notaris een testament, levenstestament, huwelijkse voorwaarden of een samenlevingscontract te regelen. Anderzijds gaat het om burgers die zich voor een probleem gesteld zien. Bijvoorbeeld wanneer erfgenamen er niet uitkomen met het afwikkelen van een nalatenschap, maar geen middelen hebben om een notaris in te schakelen.
Het gaat dan juist om kwetsbare mensen, zoals minderjarige kinderen of mensen met schulden die een nalatenschap beneficiair moeten aanvaarden. Vooral de vereffeningsprocedure gaat het is voor veel burgers te moeilijk.
Samenwerking
Het notariaat werkt al hard aan het wegnemen van drempels. Zowel de KNB als individuele kantoren werken eraan om begrijpelijker te communiceren en akten in leesbaar Nederlands op te stellen.
Daarnaast komt de samenwerking tussen het notariaat en het Juridisch Loket geleidelijk aan van de grond. Ook zijn er lokale initiatieven voor sociale dienstverlening.
Sociaal notariaat
Ook zien de onderzoekers heil in een sociaal notariaat. Notarissen zijn daar zelf nog niet onverdeeld enthousiast over, zo blijkt uit de interviews. Dat is deels omdat ze de doelgroep niet of weinig tegenkomen in hun praktijk. Gebeurt dat toch, dan treffen ze zelf wel een regeling.
Lees ook: Eerste sociaal notariaat van Nederland opent in Den Bosch
Ook voorzien de notarissen capaciteitsproblemen als de vraag naar diensten door een sociaal notariaat toeneemt. Ook kijken de notarissen met een schuin oog naar de sociaal advocaten. Het is geen geheim dat deze beroepsgroep al jaren kampt met toenemend werk en teruglopende inkomsten.
Reactie KNB
De KNB is blij met de uitkomsten van het onderzoek en herkent de knelpunten, zoals begrijpelijkheid, bereikbaarheid en betaalbaarheid van notariële dienstverlening. Verbetering van begrijpelijkheid en bereikbaarheid horen daarom ook tot de doelen van haar meerjarenproject ‘Toegang tot het notariële recht voor iedereen‘ dat eind 2022 is gestart.
Lees hier het volledige rapport van het WODC
Lees ook:
