Czarina Musni, Filipijns mensenrechtenadvocaat, verblijft drie maanden in Rotterdam. Ze participeert in Shelter City, een initiatief dat mensenrechtenverdedigers tijdelijk onderdak biedt. “Intimidatie, valse aantijgingen, mogelijk gevangenschap en in het ergste geval de dood staan mij te wachten.”
Het Shelter City-programma bestaat sinds 2012 en is een initiatief van mensenrechtenorganisatie Justice and Peace. Het programma biedt drie maanden onderdak aan mensenrechtenverdedigers die onder druk staan in hun eigen land, in verschillende gemeenten. De deelnemers krijgen zo de tijd en ruimte om op adem te komen, hun vaardigheden en kennis bij te spijkeren of hun netwerk uit te bouwen. Shelter City wordt hierbij gesteund door de Nederlandse overheid, hogere onderwijsinstellingen en ngo’s.
Geredtagged
Musni, die momenteel verblijft in Shelter City Rotterdam, dook vorig jaar al op in de Nederlandse media met haar verhaal: ze lag – en ligt – overhoop met de Filipijnse regering, die sinds 2016 onder leiding staat van de omstreden Rodrigo Duterte. Op de president van de Zuidoost-Aziatische republiek is al jarenlang veel kritiek vanwege zijn harde antidrugsbeleid, waarbij naar verluidt Filipinos onterecht worden verdacht, opgepakt en zelfs vermoord. Ook de manier waarop hij critici zoals advocaten, journalisten en mensenrechtenactivisten de mond snoert ligt onder vuur.
Naar eigen zeggen heeft Musni deze methoden inmiddels aan den lijve ondervonden. Ze stelt te zijn ‘geredtagged’ vanwege haar pro bono-werk voor de National Union of Peoples’ Lawyers (NUPL). Dat wil zeggen dat Musni publiekelijk – bijvoorbeeld door middel van flyers en social media – wordt gelieerd aan de Communistische Partij (CPP) en hun militaire arm de New People’s Army (NPA): organisaties die al decennia met de Filipijnse overheid in de clinch liggen, en die door Duterte sinds 2017 als terroristisch zijn geclassificeerd. Enkele van haar lotgenoten werden later vermoord. Vooralsnog blijft het voor Musni bij intimidatie en bedreigingen, vertelt ze via Zoom, vanuit haar tijdelijke Rotterdamse verblijf.
“NUPL staat gemarginaliseerde en onderdrukte groepen in de Filipijnen pro bono bij. Boeren bijvoorbeeld, of de inheemse bevolking en minderbedeelden. Mensen die normaal geen toegang hebben tot goede juridische bijstand,” vervolgt ze. “Tegelijkertijd worden arme stedelingen vaak geconfronteerd met Duterte’s antidrugsoorlog, en heeft de CPP vooral voet aan de grond op het platteland. Boeren en minderbedeelden worden daarom vaak snel, en onterecht, bestempeld als tegenstanders van de president zijn beleid. En wij, hun verdedigers, dus ook.”
Een omstreden antiterreurwet
Voorlopig verwacht Musni niet dat haar situatie zal verbeteren. Sterker nog; volgens haar staan de mensenrechten in de Filipijnen nog meer onder druk nu orkanen over het land razen en Covid-19 de rechtsgang belemmert. Bovendien heeft Duterte tijdens al dit tumult een omstreden antiterreurwet ondertekend, waarmee terreurverdachten makkelijker kunnen worden opgepakt en vastgehouden, maar waarvan critici vrezen dat deze wordt ingezet om tegenstanders en mensenrechtenverdedigers op te sluiten.
Musni: “De wet is erg controversieel omdat deze mensenrechten schendt zoals de vrijheid van meningsuiting, het recht op een eerlijk proces en bescherming tegen onwettige arrestaties en detentie. Bij de Hoge Raad in de Filipijnen zijn inmiddels zevenendertig verzoekschriften ingediend tegen de invoering van deze wet, die de raad vervolgens beloofd heeft te herzien. Dit staat vooralsnog gepland voor het laatste deel van november. Hopelijk laat het hooggerechtshof dan zijn gerechtelijke onafhankelijkheid van de uitvoerende macht gelden en roept het de wet alsnog een halt toe.”
Musni’s deelname aan het Shelter City-programma loopt eind december op haar eind. Omdat er ondertussen weinig is verbeterd in haar thuisland staan intimidatie, valse aantijgingen, mogelijk gevangenschap en in het ergste geval de dood haar te wachten, zo stelt ze. Ook in de verdere toekomst, na de Filipijnse verkiezingen in 2022, voorziet ze daarin geen ommezwaai. “De macht wordt gewoon overgedragen aan Duterte’s vertrouwelingen, die dezelfde belangen blijven behartigen. De dochter van de president wordt bijvoorbeeld al naar voren geschoven als potentiële presidentiele kandidaat.”
Veilig terugkeren
Omwille van Musni’s vooruitzichten legt Tess van Bommel, programmamedewerker bij Shelter City, desgevraagd uit wat hun organisatie doet met betrekking tot de terugkeer van de deelnemers: “Het overgrote deel van de Shelter City-gasten keert na afloop terug naar het land van herkomst. Indien dat niet mogelijk is vanwege een verslechterde veiligheidssituatie, kijkt Justice and Peace naar andere mogelijkheden, samen met internationale partnerorganisaties. Ook werkt Justice and Peace nauw samen met de Nederlandse ambassade in het land van herkomst van de Shelter City-gast om een veilige terugkeer te faciliteren.”
Zelf is Musni alvast van plan om bij haar terugkeer haar werkzaamheden te continueren. “Als ik terug ben in de Filipijnen wil ik mijn landgenoten gewoon weer juridisch bijstaan. Uiteindelijk ligt het toch niet in mijn handen of ik word aangevallen of niet. Bovendien vind ik veel steun bij mijn ouders en zussen die ook mensenrechtenverdedigers zijn,” besluit ze vanachter haar laptop.
