De Rechtspraak ziet een toenemend aantal bestuursrechtelijke wetsvoorstellen die achteraf herstel moeten bieden voor onwenselijke effecten van wetgeving en overheidsbeleid. Ook zijn er meer wetsvoorstellen om burgers te compenseren voor financiële pijn. Het kan een indicatie zijn dat de overheid soms te weinig oog heeft voor de rechten van haar burgers.
Dat concludeert de Rechtspraak in het jaarverslag 2023. Vooral sinds de Toeslagenaffaire ziet de Raad voor de rechtspraak een significante stijging van het aantal bestuursrechtelijke wetsvoorstellen. In het jaarverslag noemt de Raad drie voorbeelden: Het wetsvoorstel Participatiewet in balans, het wetsvoorstel Handhaving sociale zekerheid en het initiatiefwetsvoorstel maatwerk bij terugvordering.
De Raad noemt de opkomst van de herstel- en compensatiewetgeving zowel positief als negatief. “Het is zorgelijk dat deze corrigerende wetgeving achteraf nodig blijkt te zin. Voorkomen is immers beter dan genezen. Maar de opkomst van deze wetgeving kan er ook op duiden dat de overheid nu wel meer aandacht heeft voor de rechten en belangen van burgers.”
Voldoende rechtsbescherming in wetgeving
De Raad blijft aandringen op meer aandacht voor rechtsbescherming in wetgeving. In elk wetsvoorstel zou een aparte paragraaf aan dit onderwerp moeten worden gewijd, iets wat nog maar zelden gebeurt. Inzicht en helderheid over de rechtsbescherming en de toegang daartoe draagt bij aan het
vertrouwen tussen burgers en hun overheid, concludeert de Raad.
Ook dringt de Raad aan op begrijpelijke en leesbare wetteksten. Zelf probeert de Rechtspraak daar ook een steentje aan bij te dragen met verschillende initiatieven om de begrijpelijkheid en de leesbaarheid van uitspraken te vergroten.
Lees ook: De jurist als punctuele taalpurist
Capaciteitsproblemen
Een van de grootste knelpunten die de Raad signaleert zijn de capaciteitsproblemen. Voorzitter Henk Naves schrijft: “
We zien dat knelpunten ontstaan door wetgeving die in de praktijk anders uitpakt dan beoogd of omdat er onvoldoende capaciteit is om beleid uit te voeren. Problematiek die voor ons ook erg herkenbaar is.
Toch blijven wie het benoemen, want we zien dat het effect heeft. Elk jaar nemen de andere staatsmachten onze signalen serieus en worden stappen gezet om knelpunten aan te pakken. Hoe belangrijk dit is, mag niet worden onderschat. De onrechtvaardige uitkomsten die kunnen volgen op deze knelpunten treffen namelijk vaak als eerste de mensen die toch al in een kwetsbare positie verkeren.”
Lees ook: Rechtbank waarschuwt voor veelvoud aan zaken in Toeslagenaffaire
Ook de gevolgen die personeelstekorten hebben op de tenuitvoerlegging van straffen, zijn Naves een doorn in het oog: “Neem de capaciteitsproblemen bi de Dienst Justitiële Inrichtingen, die onder meer door de rechter opgelegde straffen en vrijheidsbenemende maatregelen uitvoert. Wii spraken eerder onze zorgen uit over de aangekondigde noodmaatregelen om deze problemen het hoofd te bieden omdat hierdoor het risico ontstaat dat de straf zoals die door de rechter is opgelegd, niet ten uitvoer wordt gebracht. “
Naves zegt begrip te hebben voor de problemen, de rechterlijke macht kampt immers zelf ook met personeelstekorten. “Toch moeten we ervoor waken dat praktische problemen van de overheid fundamentele uitgangspunten van de rechtsstaat niet onder druk zetten. De rechter bepaalt de straf en strafmaat en kikt daarbij naar het beste effect op de dader én de samenleving. En de straf die wordt opgelegd, moet ook op die manier worden uitgevoerd.”
