Volgens nieuw onderzoek van het economisch bureau van ING blijven er voorlopig donkere wolken hangen boven het notariaat. De beroepsgroep wordt geplaagd door dalende aantallen aktes, en gedwongen tot snijden in de kosten. Zo pessimistisch wil de KNB echter niet zijn: “Jammer dat ING niet dieper ingaat op de kansen die er liggen.”
Door Joris Rietbroek
Vanwege de ingestorte huizenmarkt zijn Nederlandse notariskantoren de afgelopen jaren flink ingekrompen. Werkten er in 2009 nog gemiddeld 16 personen op een notariskantoor, per mei 2013 is dat aantal met een derde gedaald naar gemiddeld 11,3 medewerkers, meldt het onderzoeksbureau van ING. Had het Nederlandse notariaat begin 2009 nog 9.564 mensen in dienst, dit aantal is in mei 2013 met ruim een derde gedaald tot iets meer dan 6.000.
Het aantal kandidaat-notarissen daalde in ruim vier jaar met twintig procent, het aantal notarissen met zeven procent. Bovendien wordt in de onroerend goed praktijk momenteel nog maar de helft van het aantal koop- en hypotheekakten in 2007 gepasseerd. Intussen daalt ook het aantal akten in de familiepraktijk – testamenten, huwelijks voorwaarden, etc. –, alleen al de eerste maanden van dit jaar met vijf procent af ten opzichte van vorig jaar.
Verder constateren de onderzoekers dat de afkalving van de tarieven doorzet. Sinds eind 2011 zijn ook de prijzen in de familiepraktijk met twee procent gedaald, terwijl de inflatie vorig jaar uitkwam op 2,5 procent. Die ontwikkelingen hebben ervoor gezorgd dat notariskantoren de afgelopen jaren aantoonbaar hebben gesneden in de personeelskosten. Tussen 2007 en 2010 daalden de personeelskosten als percentage van de totale kosten van 67% naar 57%. Het aantal notariskantoren in Nederland is intussen nagenoeg gelijk gebleven, wat mede de daling van het aantal medewerkers per kantoor verklaart.
Uitbezuinigd op personeel
Het sombere beeld dat ING schetst loopt zeker niet ver uit de pas. “Het beeld dat de rek eruit is, kunnen we wel bevestigen”, reageert Nora van Oostrom, woordvoerder van het KNB-bestuur. “Omzetten dalen nog steeds, hoewel die dalende cijfers niet in verhouding zijn met de korte opleving van de huizenmarkt van eind vorig jaar. Maar op personeel zijn we intussen echt wel uitbezuinigd.” Dat het onderzoeksbureau van de bank niet te diep ingaat op kansen en groeimogelijkheden, noemt Van Oostrom ‘jammer’. “Er is bijvoorbeeld nog genoeg winst te behalen in nieuwe verdienmodellen. En er zijn notariskantoren die ondanks alles hun tarieven iets laten stijgen om meer omzet te genereren. Dat lijkt tegenstrijdig met de huidige trends, maar op het moment dat een notaris meer persoonlijke aandacht besteedt aan de cliënt en eerder pro-actief contact opneemt, dan is de prijs vaak niet zo’n issue.”
Meer persoonlijk contact met de cliënt in een vroeger stadium en meer inlevingsvermogen: dat moeten voor de notaris in zware tijden de nieuwe sleutelwoorden worden in een poging het tij te keren. Van Oostrom: “Begin eens met de vraag ‘wie bent u eigenlijk’ in plaats van met ‘dus u komt voor een testament?’ Voor hetzelfde geld heeft een potentiële cliënt eigenlijk iets heel anders nodig. Ik zeg niet dat het de Heilige Graal is, maar hierin ligt absoluut een taak voor de notariskantoren zelf. Een omslag in de manier van denken is hard nodig.“