Journalist en NRC-columnist Clarice Gargard kwam afgelopen maand voor een kronkel in de rechtsgang te staan. In 2018 deed de oprichter van feministisch magazine Lilith aangifte van 7.000 racistische reacties onder een livestream van een anti-zwartepiet-demonstratie die ze had gedeeld op Facebook.
“De reacties waren een rijke mix van doodsbedreigingen, dreiging met verkrachting en racistische drek, gericht aan mij, demonstranten en zwarte mensen in het algemeen,” schreef Gargard in haar eigen column.
De opmerkingen waren zo ernstig dat het Openbaar Ministerie (OM) besloot over te gaan tot vervolging. De 7.000 reacties leidden uiteindelijk tot een zitting waar 25 mensen waren gedagvaard. Excuses maken en spijt betuigen was in veel gevallen genoeg om onder vervolging uit te komen. “Zo werkt ons rechtssysteem,” twitterde Gargard.
Zij zette door, al moet het pijnlijk zijn geweest om elke keer door de drek heen te moeten ploeteren en daarvoor de lasten te dragen. Twee weken geleden, op de ochtend van de zitting, werd Gargard geconfronteerd met een onverwachte wending. De officier van justitie die de leiding had in het proces, Jacobien Vreekamp, werd vervangen door haar collega Paul Velleman.
Het OM wilde voorkomen dat de aandacht voor Vreekamp ten koste zou gaan voor de aandacht van de zaak Gargard, zo luidde de officiële verklaring.
Schijn van belangenverstrengeling
Het leek er meer op dat het OM bang was voor de schijn van belangenverstrengeling. In dezelfde week was Vreekamp ook van de zaak tegen Akwasi afgehaald. Akwasi stond terecht vanwege zijn uitspraken over Zwarte Piet. In die zaak had officier Vreekamp besloten Akwasi niet te vervolgen omdat hij spijt had betuigd. Onder meer PVV-leider Geert Wilders was toen van mening dat Vreekamp ‘partijdig’ was. Vreekamp zat tot juli 2020 namelijk in het bestuur van een antidiscriminatiebureau voor de regio Amsterdam en daar zat ook de Kick Out Zwarte Piet-activist in. De zaken stonden verder los van elkaar; de enige overlap was dat dezelfde officier op de zaak was gezet.
Een officier ‘partijdigheid’ verwijten die zich buiten haar werkuren met haar expertisegebied bezighoudt, klopt niet. Dat is vergelijkbaar met een rechter die een mishandelingszaak behandelt partijdigheid verwijten, omdat hij of zij ook als vrijwilliger werkt bij het meldpunt huiselijk geweld. Discriminatie is verboden bij wet, geen politieke of religieuze overtuiging. Nevenfuncties voor officieren zijn ook nog eens geaccepteerd, volgens het OM. Vreekamp deed gewoon haar werk, soms betaald en soms vrijwillig.
Druk van populistische politici
Het is triest dat de druk van populistische politici het proces van Gargard beïnvloedt. Je vraagt je af of dat omgekeerd ook zo zou zijn. Toen Geert Wilders in 2007 terecht stond voor zijn uitspraken in de Volkskrant over de islam, waarin hij de Koran vergeleek met Mein Kampf, wilde het OM überhaupt niet vervolgen. Officier Leo de Wit was toen van mening dat Wilders zich ‘meer kon permitteren’ dan anderen vanwege zijn ‘vooraanstaande rol in het politiek-maatschappelijke debat.’
Ook nadat het Hof Den Haag had bepaald dat Wilders wel moest worden vervolgd, vroeg het OM de rechtbank Amsterdam om vrijspraak. De uitspraken waren ‘grof’, ‘krachtig’ en soms ‘kwetsend’, maar niet ‘buitensporig’, was toen de conclusie van het OM. Het leidde tot ophef vanuit het buitenland. Journalisten tot in Canada en de Verenigde Staten spraken zich uit.
“Dit proces, door de pers gekenschetst als het belangrijkste van deze eeuw, is duidelijk een keerpunt in de geschiedenis van het koninkrijk. In twintig jaar tijd heeft het land haar tolerantie ingeruild voor extreem wantrouwen ten opzichte van ‘buitenlanders’ in het algemeen,” schreef de Franse Le Monde-journalist Jean-Pierre Stroobants.
Maar de aandacht voor die beslissing is het OM blijkbaar weer vergeten. Dezelfde officier die de rechtbank Amsterdam toen om vrijspraak vroeg, is namelijk wel weer op de zaak van Gargard gezet. Blijkbaar vindt het OM het lastiger op te treden tegen witte populistische politici die ‘de status quo willen handhaven’, dan de rechtsgang te beschermen van progressieve denkers van kleur.
Foto: Clarice Gargard en haar advocaat Sidney Smeets in de rechtbank Amsterdam – Olaf Kraak / ANP / Hollandse Hoogte
