Legal tech gaat de juridische sector transformeren, schreef ik vorige keer. Daarbij noemde ik voorbeelden als het analyseren van zaken met big data, of artificieel laten scannen wat er voor opmerkelijks in een contract staat. Dat waren eigenlijk nog geen heel bijzondere voorbeelden. Kan legal tech een wérkelijke transformatie van het juridisch werk geven?
Door Arnoud Engelfriet
Een veel voorkomende inzet van legal tech is het standaardiseren van contractprocedures. Hierbij worden standaardclausules gekozen die passen bij gegeven antwoorden, zodat een contract op maat ontstaat dat tegelijk toch ook gestandaardiseerd is. Het aantal mogelijke keuzes is beperkt, en niet elk woord uit elke clausule hoeft apart te worden gewikt en gewogen. Dit lijkt op de bekende praktijk waarbij men contracten op basis van modellen samenstelt, dat immers net zo goed handmatig kan als geautomatiseerd.
Dit standaardiseren kun je echter nog een niveau doortrekken zodat het wél echt nieuw wordt. Je kunt aan de verschillende keuzes bijvoorbeeld prijsvariaties hangen, of verschillende beslisniveaus. Zijn alle antwoorden van het soort ‘laag’ of ‘simpel’, dan zou je dat contract voor een lage prijs kunnen aanbieden, of dan is geen directietoezicht nodig voordat het kan worden getekend. Op die manier versimpel je het beslisproces of het contract acceptabel is, en of het commercieel door de beugel kan.
Nog een niveau hoger ga je wanneer je inziet dat je op deze manier eigenlijk die clausules reduceert tot een optie. Want als je drie aansprakelijkheidsclausules van elk een pagina juridische taal hebt, waaruit er eentje wordt gekozen op basis van de vraag ‘Hoe zwaar moet de aansprakelijkheid zijn [licht/midden/zwaar]’, dan heb je in feite geen drie pagina’s, maar drie woorden: licht, midden en zwaar. De juridische tekst doet er dan minder toe.
Je kunt dan met die woorden een geautomatiseerde besluitvorming invoeren. Als aansprakelijkheid licht is en de contractswaarde hoger dan 1 miljoen, dan direct akkoord. Of juist in dat geval een extra onderzoek naar de risico’s. Dit wijkt wezenlijk af van het huidige proces waarbij de bedrijfsjurist of advocaat elk contract op dezelfde manier naloopt en de directie elke keer over het hele contract een uitspraak moet doen.
Pre-screening
Iets dergelijks kan ook met de inzet van artificial intelligence (AI). Wat je nu steeds meer ziet gebeuren, is een AI in te zetten als een aparte pre-screening of pre-check: mensen kunnen hun aanvraag of verzoek door een AI laten bekijken, die dan zijn bevindingen geeft. Dit verandert niets aan het eigenlijke traject en is vergelijkbaar met even informeel een medewerker bellen met de vraag of je aanvraag in principe akkoord is. Het zal schelen in de kansloze aanvragen en je kunt mensen tips geven om een aanvraag sterker te maken.
Meer winst krijg je als organisatie door de AI als eerste filter in te zetten. De aanvraag of het verzoek wordt dan eerst door de AI bekeken, en de bevindingen worden dan aan de behandelend medewerker verstrekt. Deze kan dan bijvoorbeeld zien of er afwijkingen op de normaal zijn, of welke onderdelen speciale aandacht nodig hebben. Dat verkleint de doorlooptijd, want een aanvraag waar de AI niets bijzonders aan ziet, kan dan eenvoudiger worden toegewezen. Een risico is natuurlijk dat de AI iets mist en de mens daar niet meer naar kijkt.
Nog sneller gaat het wanneer je die categorie ‘niets bijzonders’ direct goedkeurt. Met zo’n raketloket win je nog meer tijd, omdat er nu in het geheel geen mens meer zit tussen de aanvraag en de positieve beoordeling. Uiteraard zit hier kans op fouten (een vals positief), maar je kunt dan steekproefsgewijs een handmatige controle uitvoeren, of de AI een voorlopige beoordeling laten geven en toezeggen dat een mens binnen zeg veertien dagen nog kan piepen. Dat laatste haalt natuurlijk de snelheid er weer uit, want varen op een voorlopige beslissing zal niet iedereen aandurven.
Achterliggende processen
Nog spannender wordt het als de AI ook negatieve beslissingen gaat nemen. Want een AI die met enige zekerheid kan zeggen dat iets mag, kan net zo goed zeggen dat het niet mag. En dan krijg je dus een raketloket waar je ook binnen vijf seconden hoort dat iets niet mag. In ieder geval geldt dat dan de AI in staat moet zijn het besluit goed te motiveren, mede vanwege de AVG die het verbiedt om op basis van persoonsgegevens geautomatiseerde besluiten te nemen. Denk aan verblijfs- of bouwvergunningen.
Waar het uiteindelijk om gaat, is dat je op zoek moet naar de achterliggende processen die we nu vaak niet expliciet maken. Legal tech dwingt je dat te doen, want je bouwt ze nu in met software. En dat biedt dan de kans om die processen aan te passen. Is het echt nodig dat ieder contract door de jurist wordt gescreend? Moeten bij alle deals dezelfde aansprakelijkheden geëist? Kan een simpel verzoek niet zonder nader onderzoek worden goedgekeurd? Wie daar winst in kan halen, transformeert zijn bedrijf en profiteert écht van legal tech.