Notarissen die betrokken zijn bij dubieuze grondhandel liggen al langer onder een vergrootglas. Uit antwoorden op Kamervragen van Tweede Kamerlid Faissal Boulakjar (D66) blijkt dat de regering vooralsnog geen noodzaak ziet om de rol van de notaris hierbij te veranderen.
In het stuk – dat in januari dit jaar werd gepubliceerd door RTL – werd gesteld dat grondhandelaren massaal kleine percelen landbouwgrond verkopen met de belofte dat er op korte termijn gebouwd mag worden en de waarde zal stijgen.
In de praktijk blijkt echter het tegendeel waar: vaak wordt de bestemming van de grond niet gewijzigd in ‘woningbouw’ en zien gedupeerde investeerders hun verwachte winsten in rook opgaan. Sinds 2005 gaat in deze handel naar schatting 384 miljoen euro om en zijn er tussen de tien- en twintigduizend gedupeerden in Nederland, volgens RTL.
Rol notarissen
De laatste jaren spelen er regelmatig gerechtelijke procedures en tuchtzaken tegen onder meer notarissen, in verband met hun vermeend gemankeerde advisering bij de dubieuze grondhandel met agrariërs. Zo werd in 2021 een Drentse notaris uit zijn ambt ontzet door het gerechtshof Amsterdam, omdat hij zijn cliënten niet genoeg had gewezen op de risico’s van de aankoop van 41 percelen landbouwgrond voor elf miljoen euro. Zij waren financieel het schip in gegaan door hun risicovolle belegging.
Ook werden reeds in 2021 Kamervragen gesteld (door D66 en PvdA) over de risico’s bij zulke handel in kavels. De toendertijd demissionair minister van Financiën, Wopke Hoekstra, antwoordde dat notarissen voldoende bescherming bieden aan particulieren bij dergelijke transacties.
Kamervragen
Boulakjar grijpt in zijn Kamervragen van begin dit jaar terug op deze eerdere antwoorden. Zo wilde de D66’er onder meer weten hoe nu wordt gekeken naar de bescherming door notarissen bij deze grondspeculatie. ‘Het beeld over dubieuze grondhandel en de rol van notarissen dienaangaande is ongewijzigd’, reageerde minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, Hugo De Jonge, afgelopen maandag. Hij antwoordde mede namens collegaministers Micky Adriaansens (Economische Zaken en Klimaat) en Franc Weerwind (Rechtsbescherming).
Boulakjar vroeg verder om een beoordeling van de rol van notarissen en de notariële zorgplicht in het licht van de grondhandel. ‘De beoordeling van de rol van notarissen en de daarbij behorende zorgplicht in het licht van grondhandel is voorbehouden aan de notariële tuchtrechter’, krijgt de D66-politicus als antwoord. ‘Daarbij geldt het uitgangspunt dat de omstandigheden van het geval een grote rol spelen. Die omstandigheden dient een notaris steeds te beoordelen en over de nakoming van de beroepsmatige zorgvuldigheidsnormen waakt de tuchtrechter.’
Schriftelijke volmacht
Notarissen voeren veel van de dubieuze grondtransacties uit met een schriftelijke volmacht, waarbij geen mensen op kantoor worden ontvangen. Hierdoor kunnen veel volmachten in een korte tijd worden gepasseerd en kan makkelijk geld verdiend worden, aldus RTL. Boulakjar was in januari benieuwd hoe, volgens de minister, notarissen een grondige invulling kunnen geven aan hun zorg- en informatieplicht bij een schriftelijke volmacht.
Volgens De Jonge en consorten worden deze notariele verplichtingen bij een schriftelijk volmacht echter aan dezelfde maatstaven beoordeeld als wanneer een koper daarbij fysiek aanwezig is: ‘De notaris moet de koper informeren over het speculatieve karakter van de koop en de risico’s daarvan en moet zich ervan vergewissen dat de koper zich goed bewust is van dat speculatieve karakter en de transactie desondanks wil. De notaris geeft die informatie altijd in een rechtstreeks contact met de koper. De notaris kan dit schriftelijk of mondeling doen.’
Wel geeft de minister de voorkeur aan de fysieke aanwezigheid van de koper op het kantoor van de notaris. Desalniettemin is volgens hem ‘de omschreven handelswijze met voldoende waarborgen omkleed om de notariële zorgplicht uit te voeren’, ook bij een schriftelijke volmacht.
Lees hier alle antwoorden op de Kamervragen van Faissal Boulakjar
