Mag een werkgever bepalen wanneer je op vakantie gaat? Natuurlijk niet, zal iedereen zeggen. Maar bijzondere tijden vragen om bijzondere afwegingen. EUR-wetenschapper Jan-Pieter Vos onderzocht de mogelijkheden en schreef er een artikel over voor het Tijdschrift Arbeidsrechtpraktijk (TAP).
Tijdens de coronacrisis worstelen veel werkgevers met de vraag of ze hun werknemers kunnen verplichten in een bepaalde periode vakantiedagen op de te nemen. “Op social media zag ik steeds meer de teneur dat dit niet mogelijk zou zijn omdat de wet dat niet toe laat,” vertelt Vos, wetenschappelijk docent aan de Erasmus School of Law en promotieonderzoeker naar vakantiewetgeving.
Zelf was hij ook altijd van mening dat zoiets inderdaad niet moet kunnen. “Maar deze bijzondere tijden vragen toch om kritischer en creatiever nadenken en meer nuance. Hoewel de rechtspraak en de literatuur eigenlijk nog geen voorbeelden laten zien, is er juridisch gezien best het een en ander mogelijk.” Onontgonnen terrein dus. En daarom des te interessanter om eens nader te onderzoeken. En wat blijkt, er lijkt eigenlijk meer ruimte te zijn dan tot nu toe aangenomen.
Goed werknemer
“Als je vooraf niks afspreekt, bepaalt de werknemer wanneer hij zijn vakantiedagen opneemt,” legt Vos uit. “Dat is het uitgangspunt en afwijken kan alleen op grond van ‘gewichtige redenen’, zo schrijft de wet voor. Er is één uitzondering. Als een werknemer geen vakantiedagen opneemt en dit gaat ten koste van zijn functioneren -doordat hij onvoldoende is uitgerust- dan is hij als ‘goed werknemer’ verplicht om toch vakantie op te nemen. Dat vraagt dus om medewerking van de werknemer.”
Een concept dat volgens Vos in deze uitzonderlijke tijden van Corona, waarin de werkgever gebaat is bij het enigszins reguleren van de vakantiedagen van zijn werknemers, zo moet worden geïnterpreteerd dat de werknemer op grond van goed werknemerschap onder omstandigheden ook gehouden is in die periode vakantie op te nemen.
Eenzijdig wijzigen
Een tweede mogelijkheid die Vos oppert, heeft te maken met het recht van de werkgever op eenzijdig wijzigen van de arbeidsovereenkomst. Dat recht kan volgens Vos ook worden ingezet als het gaat om het vaststellen van vakantiedagen. Wederom geldt dat dit alleen kan bij zwaarwichtige belangen. “In de rechtspraak werden die tot nu toe zeer zwaar opgevat,” aldus Vos. “Er moet wel héél veel aan de hand zijn, wil een werkgever eenzijdig kunnen wijzigen.” Tot er eind 2019 een uitspraak werd gedaan waarin die eis van ‘zeer zware belangen’ werd verlicht tot een ‘belangenafweging’ tussen werkgever en werknemer. Vos: “Zo ontstaat er dus meer ruimte voor een gesprek waarin de werknemer zelf ook kan meedenken over alternatieve regelingen om het leed te verzachten.”
Allemaal nieuw dus en buiten de gebaande paden. En het viel Vos dan ook extra op dat dit ‘eenzijdig wijzigen’ van vakantiedagen recent voor het eerst zijn intree deed in een rechterlijke uitspraak. “Wie weet wat deze uitspraak en hopelijk ook mijn artikel losmaakt,” merkt hij op. “Het biedt in elk geval wel aanknopingspunten.”
Buiten de gebaande paden
Zo vreemd is het volgens Vos ook niet om de vakantiedagenregeling die we ooit met elkaar in de jaren zestig hebben vastgelegd, na al die jaren wat flexibeler te interpreteren zodat hij beter aansluit bij verhouding tussen werkgever en werknemer anno 2020. “Zeker in tijden van crisis moeten we daar niet te star mee omgaan.”
Ruimte voor individuele afspraken en op maat gemaakte regelingen blijft er altijd. “In tijden van crisis worden we gedwongen buiten de gebaande paden naar oplossingen te zoeken,” zegt Vos die dan ook van alles voorbij heeft zien komen. Het ene wat sjieker dan het andere. “Van werknemers die voor iedere tijdens de lockdown opgenomen vakantieweek maar drie dagen kwijtraakten tot werkgevers die dreigden dat werknemers het komende jaar helemaal geen vrij meer kunnen krijgen als zij hun dagen niet voor juli opnamen.”
Om dit soort toestanden te voorkomen, is het van belang dat er helderheid komt. Vos: “Mijn oplossingen zijn misschien niet gangbaar en ze vereisen hier en daar wat moed. Maar ze zijn wel degelijk inpasbaar in het bestaande systeem en bieden voldoende mogelijkheden tot maatwerk. In tijden van crisis is niets wat het was.”
Lees nu het hele TAP-artikel: Vakantie in tijden van corona
Speciaal voor de lezers van Advocatie stelt Sdu het artikel van mr. drs. J.R. Vos gratis beschikbaar. Meer weten over het Tijdschrift Arbeidsrechtpraktijk (TAP)? Klik dan hier >