Mediators krijgen vaak de vraag: kan mediation ook werken in een situatie van grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer? In deze blog zet Eva Knipschild, zakelijk mediator bij ReulingSchutte, de voors en tegens uiteen.
Mediation blijkt in arbeidszaken een succesvolle methode om conflicten in de relatie werkgever-werknemer, tussen werknemers onderling of binnen de medezeggenschap op te lossen of te voorkomen. Mediation is zowel passend indien partijen de arbeidsrelatie in stand willen houden, als voor een situatie waar het de voorkeur heeft om op zorgvuldige wijze tot een voor beide partijen acceptabele beëindigingsovereenkomst te komen.
Mediation is bij uitstek een geschikt middel om een gezamenlijk gedragen oplossing te bereiken. Als mediators krijgen wij dan vaak de vraag: kan mediation ook werken in een situatie van grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer? De pros en cons op een rij.
Wat is grensoverschrijdend gedrag?
Bij grensoverschrijdend gedrag gaat iemand over de grenzen van een ander. Voorbeelden hiervan zijn intimidatie, overmatige controle uitoefenen, pesten, seksuele intimidatie of seksueel misbruik. De ‘ander’ kan daardoor fysieke, mentale en emotionele schade oplopen, zelfs in situaties waarin ‘de dader’ geenszins bedoeld heeft iets verkeerds te doen. En door de acties van de een, bijvoorbeeld een officiële klacht, ontstaat een dynamiek waar vaak alleen maar verliezers ontstaan: de klager, de beklaagde, maar ook collega’s of de manager, die allen vaak direct of indirect bij de situatie betrokken raken.
Waarom mediation als middel?
Mediation is een goed middel om in diverse situaties een oplossing te vinden, en kan ook bij grensoverschrijdend gedrag uitkomst bieden. Zo kan tijdens een mediation tussen klager en beklaagde een gesprek plaatsvinden over het gebeurde, de aanleiding en de omstandigheden. Dit kan beide partijen helpen.
Bij de klager is een grens overgegaan en dit heeft geleid tot een onveilig en machteloos gevoel. Door met een mediator het gesprek hierover aan te gaan, kan hij of zij weer grip op de kwestie krijgen en dat kan het gevoel van veiligheid terugbrengen. Voor de beklaagde kan het prettig zijn om toe te lichten waarom hij of zij deed wat hij of zij deed, en het gesprek aan te gaan over wat zijn of haar gedrag bij de ander teweeg heeft gebracht. Er kan daardoor gesproken worden over wat klager en beklaagde nodig hebben om het probleem op te lossen en het gebeurde achter zich te laten. In deze situaties kan mediation kortom zeker succesvol zijn.
Rechtspraak versus mediation
In de rechtspraak gaat het in grensoverschrijdend gedrag-zaken steeds over de vraag of er voldoende bewijs is en/of het handelen ernstig verwijtbaar is. Dit resulteert dikwijls in een welles-nietes dialoog.
In mediation speelt bewijs geen rol. Mediation is gericht op de toekomst van partijen: wat is ervoor nodig om het probleem op te lossen? Niet centraal staat of betrokkene ‘het heeft gedaan’, maar wat het gedrag van de een voor effect heeft gehad op de ander en hoe de situatie zo goed mogelijk kan worden hersteld, zodat beiden weer verder kunnen. De mediator gaat in de mediation met partijen op zoek naar gemeenschappelijke belangen om mede op basis hiervan tot een duurzame oplossing te komen.
Waarom dan niet altijd mediation inzetten?
Mediation is geen tovermiddel en werkt niet in alle situaties. In principiële kwesties hebben partijen niet altijd baat bij mediation en een gezamenlijk gedragen oplossing; zij willen gelijk krijgen. Ook het tegenovergestelde gebeurt: de klager voelt dat zijn melding hem de controle uit handen heeft genomen en hij wil alleen maar rust; dit kan leiden tot twee zeer ongelijkwaardige partijen aan tafel, waarbij de klager niet in staat is te onderhandelen en een eventuele oplossing niet gedragen wordt.
Als er meerdere klagers zijn, kunnen de belangen uiteenlopen. In dat geval dient te worden besproken wie aan tafel plaatsnemen en of mediation in deze situatie een passend middel is voor alle klagers tezamen. Denk ook aan de situatie waarin de werkgever en de beklaagde in mediation zijn om de situatie te bespreken. De door hen bereikte oplossing, hoeft niet altijd een oplossing voor de klager(s) te zijn. Mediation is daarom geen standaardoplossing: steeds zal moeten worden bezien met welk doel mediation wordt ingezet en wat in mediation kan worden opgelost.
Kernwaarden van mediation
Indien het tot mediation komt, zijn de kernwaarden van mediation belangrijk. Deze kernwaarden zijn vertrouwelijkheid, vrijwilligheid en commitment. Zij staan ook opgenomen in de mediationovereenkomst die partijen tekenen. Deze kernwaarden hebben tot doel dat partijen zich vrij voelen openlijk over de kwestie te spreken en zich zullen inspannen samen tot een oplossing te komen.
Juist in zaken waarin grensoverschrijdend gedrag een rol speelt, kunnen deze kernwaarden van groot belang zijn. Zij scheppen de basis op basis waarvan überhaupt een gesprek tot de mogelijkheden behoort. Kerntaken van de mediator zijn hierbij het betrekken van partijen in het mediationproces en het uitnodigen van partijen om met elkaar over de toekomst na te denken. Hierbij dient de mediator, zeker in mediations waarin grensoverschrijdend gedrag een rol speelt, acht te slaan op de (mogelijke) ongelijkheid van partijen.
Geslaagde mediation
Het resultaat van een geslaagde mediation kan zijn dat de ene partij inziet wat hij of zij heeft gedaan, terwijl de ander de genoegdoening kan ervaren van een welgemeend excuus. Ook een onterechte beschuldiging van grensoverschrijdend gedrag kan in een mediation tot een bevredigend eind worden gebracht: wat maakte dat de een de ander beschuldigde van intimidatie? Doordat de mediator partijen de ruimte geeft vanuit hun eigen beleving naar de die van de ander te kijken, voelen partijen zich serieus genomen, gehoord en begrepen. Een geslaagde mediation leidt tot gezamenlijk gedragen afspraken die ertoe leiden dat partijen het dossier kunnen sluiten.
Wilt u meer weten over mediation in arbeidszaken? In mei 2022 komt het boek Mediation in Arbeidszaken uit, geschreven door Eva Knipschild, Bénine van Huisstede, Eva Schutte en Monique van de Griendt. De boekpresentatie vindt plaats op donderdag 19 mei 2022 om 15.30 uur in Scheltema, Amsterdam. Wilt u zich aanmelden? G.schinkel@sdu.nl
