Generatieve AI gaat de advocatuur op zijn kop zetten. Dat is immers wat AI doet, toch? De verwachtingen van GenIA-L voor juridische en fiscale toepassingen zijn hoog. Sdu ontwikkelde het hulpmiddel, maar betrok daarbij nadrukkelijk partners uit de sector. Wat is de stand van zaken? “Het systeem kent geen hallucinaties.”

De introductie van GenIA-L zal weinigen zĳn ontgaan: ‘Betreed de nieuwe dimensie van werkefficiëntie en toekomstbestendigheid in jouw adviespraktĳk met GenIA-L!’. Maar wat is GenIA-L precies? De applicatie combineert AI-algoritmes met de inhoud van betrouwbare bronnen en referenties. Daarbĳ ligt de focus op juridisch en fiscaal onderzoek, denk aan Rechtsorde, OpMaat en NDFR. Onder fiscaaljuridische experts is veel enthousiasme te vinden.

‘Is AI sneller én beter dan mensen?’

Sdu ontwikkelde GenIA-L omdat al snel na de eerste AI-initiatieven duidelĳk was dat AI over enorme rekenkracht beschikt. Generatieve AI gaat nog een stap verder – het kan allerlei soorten data uit meerdere bronnen combineren tot nieuwe content – en dus bleek deze technologie nog interessanter om in te zetten.

Niels Bergers, manager Rechtsorde: “AI is zoveel sneller dan een mens in het doorspitten van grote hoeveelheden documenten. Het bekĳken, doorgronden en het analyseren van documenten en aanvullende info van een zaak, is in de kern wat juristen doen. De gedachte bĳ de ontwikkeling van GenIA-L was daarom om uit te zoeken of AI een deel van die taken sneller en beter zou kunnen doen dan mensen, met de gedachte dat mens en technologie elkaar dan kunnen versterken.”

Werkdruk

Bĳ het opzetten van een systeem dat juristen moet ondersteunen bĳ hun dienstverlening aan cliënten, speelde nog een overweging mee. Bergers: “De werkdruk in de branche is enorm. Het zoeken naar documenten of informatie daarin kost heel veel tĳd.” Het systeem dat uitkomst moest bieden, diende wel nadrukkelĳk beter te zĳn dan de bestaande ‘tech’, stelt Bergers.

“Veel zoekmachines werken met verouderde technologie, wat het uitdagend maakt om te zoeken naar relevante documenten of informatie. Met GenIA-L kunnen gebruikers dankzĳ Generatieve AI zoeken naar allerlei soorten informatie en die bundelen tot iets waar iemand iets mee kan.” Rechtsorde, OpMaat en NDFR Na het afbakenen van de scope was de weg vrĳ om Generatieve AI te ontwikkkelen voor specifiek Rechtsorde, OpMaat en NDFR. De zomer van 2023 is gebruikt om aan een bèta-versie te werken.

“Creatief is GenIA-L nog niet, maar wel juridisch intelligent”

Niels Bergers, manager Rechtsorde bij Sdu

Bergers: “Deze eerste versie is vervolgens getest door een paar honderd juristen uit alle doelgroepen die we bedienen. De output was gelĳk al vrĳ goed en voor ons een bevestiging om door te gaan.” Al tĳdens de testperiode kregen de gebruikers de vraag voorgelegd hoe ze het zouden vinden als GenIA-L niet meer bruikbaar zou zĳn. “Het antwoord op die vraag – doorgaan! – was misschien wel het beste argument om nog meer vaart te zetten met de ontwikkeling.”

Vanaf dat moment werden ook enkele launching partners intensief betrokken bĳ de verdere ontwikkeling: Houthoff, AKD, Newtone, Visser & Visser en Forvis Mazars. De rol van deze kantoren was om de eerste stappen en inhoud te verifiëren en te brainstormen over vervolg[1]stappen. “We hebben primair gevraagd om na te denken over werkwĳzen, over hoe juristen cliëntvragen beantwoorden en hoe de tool hierbĳ kan helpen om meerwaarde te leveren aan de cliënt.” Bergers kan zich ook voorstellen dat kantoren in een later stadium – mits veilig – zelf documenten uploaden dan wel complexere vragen ineens laten beantwoorden.

‘AI is geen wondermiddel’

Hoewel de eerste stappen soepeler verliepen dan verwacht, liep Sdu volgens Bergers tĳdens de ontwikkeling absoluut tegen een paar uitdagingen aan. De belangrĳkste daarvan was het managen van de verwachtingen uit het werkveld. “De vergelĳking met ChatGPT is snel gemaakt. Generatieve AI kan veel verschillende vraagstellingen aan, denk aan diverse vraagstellingen en schrĳfwĳzen. Toch hebben we ons eerst gericht op een selectie aan vraagstellingen, mede omdat we wilden zien hoe deze AI-vorm werkt. AI is immers geen wondermiddel, het lost niet alle problemen op.”

Iets wat in de consumentenwereld kan volstaan, doet dat niet per se op juridisch vlak, stelt hĳ . “Als je de vraag ‘schrĳf een memo over een bepaald onderwerp’ stelt, dan kan AI dat zeker. Het is wel de vraag of ChatGPT dat memo honderd procent juridisch juist opstelt. Wat Sdu en partners hebben ontwikkeld, is een applicatie die kort en bondig juridisch juist antwoord geeft op een vraag. Vanaf daar ontwikkelen we verder en komen er meer functionaliteiten bĳ in de toekomst.”

Daarbĳ spelen nuances een grote rol in het juridisch werkveld, dus moest GenIA-L daarmee kunnen omgaan. “Creatief is GenIA-L nog niet, maar wel juridisch intelligent. Een voor[1]beeld daarvan is dat de tool weet dat een uitspraak van de Hoge Raad in de regel meer waarde heeft dan die van een rechtbank.”

Referenties bij elk antwoord

De basis van GenIA-L is gelegd, als onderzoeksassistent die inzage kan geven in openbare juridische bronnen en uitgevers. GenIA-L kan het juridisch kader van een onderzoek bepalen. “Het is een tool die formuleert op basis van een selectie aan bronnen en daarbĳ nadrukkelĳk rekening houdt met het feit dat gebruikers het antwoord moeten kunnen controleren. Het systeem geeft bĳ elk antwoord referenties, het antwoord moet immers te verifiëren zĳn.”

Het is de bedoeling dat het systeem in de toekomst een nog bredere rol kan spelen binnen het werk van een jurist. “Daarbĳ speelt de input van de launching partners een belangrĳke rol.”

‘Grote belofte’

Wat Steven ter Horst – Head of Innovation & Knowledge van Houthoff – betreft, houdt GenIA-L een grote belofte in zich. “Sdu beschikt over een ruim aanbod aan relevant en kwalitatief goed bronmateriaal dat met behulp van generatieve AI makkelĳker doorzoekbaar is. De grote belofte daarbĳ is dat juristen zoektermen kunnen vervangen door zoekvragen.”

“We willen advocaten kunnen bevrijden van eindeloos control-f-werk”

Steven ter Horst, Head of Innovation & Knowledge bij Houthoff

Daarbĳ zĳn volgens Ter Horst de antwoorden onderbouwd aan de hand van betrouwbare bronnen uit de Sdu-database. “De hoop is er dat we hiermee advocaten kunnen bevrĳ den van eindeloos control-f-werk, zodat ze zich kunnen richten op meer creatief-inhoudelĳke taken en het leveren van persoonlĳke service aan cliënten.”

Houthoff verbond zich als launching partner aan het GenIA-L-project en ziet daarin vooral een manier om een sterke impuls te geven aan de productiviteit van het eigen werk. “Denk hierbĳ aan het ondersteunen en automatiseren van tal van routinematige en administratieve werkzaamheden.”

Oplossen complexe vraagstukken

Ook Thierry Boonstra, Director International Tax bĳ Forvis Mazars, is enthousiast over de mogelĳkheden van AI in zĳn vakgebied. “Het gebruik van AI kan ons helpen bĳ het uitvoeren van bepaalde taken, zoals het doorzoeken van wetgeving en jurisprudentie. Dit geeft ons meer ruimte om bezig te zĳn met strategisch advies.”

Boonstra ziet GenIA-L als kans om in de voorhoede te staan van technologische ontwikkelingen binnen de fiscale wetgeving. “We wilden de potentie van AI in ons vakgebied verkennen en testen en ontdekken hoe dit ons werk efficiënter en nauwkeuriger kan maken. Aanvullend waren we nieuwsgierig naar hoe GenIA-L ons zou kunnen helpen bĳ het oplossen van complexe fiscale vraagstukken en antwoord krĳgen op vragen als: hoe goed kan AI juridische en fiscale vraagstukken interpreteren en helpt het bĳ het herkennen van relevante wetgeving en jurisprudentie?”

“Dit kan de sector ten goede komen, het is een waardevolle investering”

Thierry Boonstra, Director International Tax bĳ Forvis Mazars

Maken de waarde toevoegende kwaliteiten die GenIA-L heeft het gebruik van de software een no-brainer? Dat gaat Ter Horst te ver, maar hĳ ziet wel veel toepassingskansen. “Met AI zĳn een aantal zaken veel sneller uit te voeren, zoals het doorzoeken van juridische documenten, het opstellen van contracten, het bĳhouden van deadlines en het notuleren en destilleren van actiepunten. Onze advocaten kunnen zich vervolgens richten op complexere en strategischere aspecten van hun werk, wat uiteindelĳk toegevoegde waarde biedt voor de cliënt.” ‘

Geen hallucinaties of houterig vocabulaire’

Ter Horst stipt net als Bergers het aspect ‘hallucinatie’ aan. Het is iets waar ChatGPT inmiddels om bekend staat, maar zakelĳk gezien zeer ongewenst is, helemaal in de advocatuur. “AI-modelllenfamilies als GPT en Claude zĳn nog steeds vooral getraind op Engelstalig bronmateriaal en dat merk je vaak ook wel aan de Nederlandse output, zeker als je kĳkt naar juridische informatie en taalgebruik. Hallucinaties en een houterig vocabulaire zĳn daar op dit moment nog wel aanzienlĳke bottlenecks.”

Nederlandstalige Harvey

Het doel dat Sdu en de launching partners hebben met GenIA-L, is het ontwikkelen van een Nederlandstalige versie van een Harvey. Ter Horst: “Dat is alleen mogelĳk op basis van co-creatie, door samen te experimenteren, leren en verbeteren. Die rol past ons goed, zonder dat we exclusief aan elkaar verbonden willen zĳn. Het speelveld is daarvoor nog te veel in beweging.”

Een toekomst zonder AI ziet hĳ niet meer gebeuren. “Ooit noemden sommige mensen een mobieltje ook overbodige technologie. Generatieve AI is een feit en wordt net zo gewoon als het gebruik van internet en de smartphone. De fear of missing out is nu misschien te groot, tegelĳkertĳd is het niet moeilĳk hierin mee te gaan. Het is een kwestie van een paar licenties afnemen bĳ vertrouwde leveranciers en je doet mee.”

Antwoorden afgestemd op juridisch taalgebruik

Het onderwerp leeft, werken met GenIA-L ook, stellen Bergers, Ter Horst en Boonstra. De software is een hulpmiddel om werk sneller te doen, maar zal nooit uitgroeien tot een vervanging van het denkproces van advocaten. Ter Horst: “Dit mogen ontwikkelen is vooral een reis met mooie stappen.” De basis die er nu staat, noemt hĳ ‘indrukwekkend’.

“Vooral hoe antwoorden van de applicatie zĳn afgestemd op gangbaar juridisch taalgebruik. Denk aan correct gebruik van afkortingen en jargon, met als highlight dat de antwoorden zĳ n onderbouwd met relevante voetnoten uit literatuur en jurisprudentie. Die voetnoten zie je bovendien in de interface netjes op een rĳtje staan.”

Boonstra ziet het als waardevol om bĳ te dragen aan de ontwikkeling van de tool: “Dit kan de sector ten goede komen, wat het een waardevolle investering maakt in de toekomst van ons vakgebied.”

‘Ervaring opdoen is essentieel’

Het gebruik van GenIA-L kent zoals elke nieuwe software een ‘maar’. Uiteraard moeten de testende partners en gebruikers van GenIA-L weten wat ze doen. Ter Horst: “Het is voor elke gebruiker van belang om een training te volgen. Zo is duidelĳk wat de beperkingen zĳn van generatieve AI. Ervaring opdoen is essentieel, zoals in het formuleren van effectievere prompts. Daarnaast blĳft het belangrĳk om het werken met AI op eenzelfde manier aan te pakken als het werken tussen mensen. Bĳvoorbeeld zoals met junior advocaten: controleer en verifieer de output. Je wil weten wat iemand wel en niet kan weten, welke informatie is gebruikt en hoe iemand tot een afweging is gekomen. Dat proces gebruik je ook bĳ de inzet van AI.”

De basis staat en er heerst tevredenheid over wat tot nu toe is bereikt. Bergers: “Een kantoor dat een licentie afneemt kan ermee aan de slag.” Houthoff gaat GenIA-L waar mogelĳk inzetten. “Al is het in deze prille fase dus tegelĳkertĳd een ontdekkingsreis. Maar zelfs nu al kunnen juristen de voordelen van AI ervaren.”