Volgens het kabinet krijgen particulieren voldoende bescherming van notarissen tegen de risico’s bij risicovolle grondinvesteringen. Dit antwoordt demissionair minister van Financiën Hoekstra op Kamervragen gesteld door D66 en de PvdA.
Deze vragen volgden op een recent artikel van het Financieele Dagblad over de welig tierende handel in kleine stukjes landbouwgrond en de bijkomende financiële risico’s. De krant berekende dat duizenden particulieren in de afgelopen jaren circa 700 miljoen euro hebben geïnvesteerd in 27.000 kleine stukjes landbouwgrond, in de hoop dat de percelen meer waard worden als er op gebouwd zou mogen worden. Dit gebeurt echter lang niet altijd. Voor een notaris kan het een lucratieve business zijn; voor ieder perceel is namelijk een aparte leveringsakte benodigd.
In de afgelopen jaren werden er meerdere (tucht)rechtszaken aangespannen tegen notarissen die zulke grondbeleggingen hebben begeleid. Begin februari ontzette het Gerechtshof Amsterdam een Drentse notaris uit het ambt, vanwege jarenlange onzorgvuldigheid bij de begeleiding van speculatieve aankopen van 41 percelen landbouwgrond voor 11 miljoen euro. De Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) voelde zich hierop geroepen het notariaat nog eens te waarschuwen voor deze groothandel. De onafhankelijkheid van de notaris kan namelijk in gevaar komen als die te veel leunt op de opdrachten van een enkele verkopende grondhandelaar.
De ontzetting uit het ambt van de Drentse notaris betrof echter een uitzonderlijk geval; ‘een ernstige tekortkoming over een langere periode’, aldus minister Hoekstra, mede namens de demissionaire ministers Dekker (Rechtsbescherming) en Ollongren (Binnenlandse Zaken). In zijn beantwoording voert hij als reactie op deze zaak enkele andere recente civiele en tuchtzaken aan, waarin notarissen zijn vrijgepleit van het schenden van hun informatie- en zorgplicht. “De omstandigheden van het geval spelen een grote rol,” schrijft Hoekstra. “Die omstandigheden dient een notaris steeds te beoordelen en over de nakoming van de beroepsmatige zorgvuldigheidsnormen zal de tuchtrechter waken.”
Tegelijkertijd erkent de minister de observatie van de D66’ers dat de onafhankelijkheid van een notaris in gevaar kan komen als die teveel leunt op de opdrachten van één en dezelfde verkoophandelaar, zoals is gesignaleerd door de KNB. “Notarissen dienen deze situatie daarom te voorkomen,” aldus Hoekstra. “Notarissen die worden ingeschakeld bij de overdracht van percelen grond dienen onafhankelijk te zijn. […] Indien de notaris bovendien de redelijke overtuiging of het vermoeden heeft dat misbruik wordt gemaakt van juridische onkunde of feitelijk overwicht van partij(en), waardoor dus de belangen van één of meer betrokken partijen kunnen worden geschaad, dient hij zijn diensten te weigeren of af te breken.” Artikelen 17 en 93 van de Wet op het notarisambt zien hierop toe, onderstreept de minister.
Particuliere kopers van gronden worden volgens de minister voldoende wettelijk beschermd ‘tegen de verstrekking van misleidende informatie in het kader van regels over handelspraktijken richting consumenten’, en wel door de ACM – of de AFM, als een perceel geldt als een financieel product. Gedurende heel 2020 heeft de ACM volgens Hoekstra slechts één melding gedaan inzake een grondtransactie.
