Caroline Korteweg is columnist voor Advocatie en co-founder van Uncover Legal. Volgens haar ontstaat er een nieuwe rechtsbron: promptrecht: “Niet ontstaan uit rechtspraak, maar uit herhaling. Niet gelegitimeerd door de wetgever, maar door de gebruikers.”
De advocatuur kent haar bronnen. De wet, jurisprudentie, verdragen, literatuur, gewoonte. We zijn getraind om daarin te navigeren: zorgvuldig, kritisch, op zoek naar betekenis en richting. Maar er is een nieuwe laag aan het ontstaan, eentje die zich onttrekt aan formele toetsing maar steeds vaker onze praktijk beïnvloedt. Een bron die niet op rechtspraak.nl te vinden is, maar in de prompt geschiedenis van ChatGPT. Een stille, snelle ontwikkeling die ik – met lichte ironie maar eveneens overtuiging – promptrecht noem.
Meer strategie
Als oprichter van Uncover, een legal tech-bedrijf dat zich bezighoudt met AI in de juridische praktijk, zie ik dagelijks hoe snel LLM’s hun plek veroveren in het werk van advocaten. Niet als gimmick, maar als serieus hulpmiddel: voor analyse, documentgeneratie, kennisdeling, maar ook steeds meer voor strategie. En dat is niet vreemd. Want de kracht van generatieve AI is indrukwekkend. Met de juiste prompts genereer je binnen seconden contractclausules, juridische samenvattingen of vergelijkende analyses. Wat ooit een middag werk was, is nu een kwestie van minuten.
Maar precies daarin schuilt ook iets fundamenteels. Want wie eenmaal werkt met LLM’s, merkt dat er patronen ontstaan. Bepaalde prompts werken goed, worden opgeslagen, gedeeld, hergebruikt. Kantoren bouwen interne prompt bibliotheken op, legal teams ontwikkelen hun eigen AI-taal, en steeds vaker duiken dezelfde formuleringen op in gegenereerde output. Als een bepaalde prompt standaard leidt tot een bepaald soort resultaat – bijvoorbeeld bij een vaststellingsovereenkomst – dan gaan we dat resultaat op een gegeven moment zien als ‘gebruikelijk’. Als een soort consensus. Een norm.
Normerende rol
Daarmee krijgt AI een normerende rol, zonder dat we die formeel hebben vastgesteld. Promptrecht dus: niet ontstaan uit rechtspraak, maar uit herhaling. Niet gelegitimeerd door de wetgever, maar door de gebruikers. Een optelsom van aannames, logica en taalkundige waarschijnlijkheid – die toch juridisch gezag begint uit te stralen, puur omdat het overtuigend is geformuleerd en vaak voorkomt.
Voor de advocatuur is dat zowel kansrijk als risicovol. Kansrijk, omdat AI geweldige ondersteuning kan bieden. Mits goed gebruikt, maakt het juridisch werk efficiënter, toegankelijker en zelfs creatiever. Risicovol, omdat het model niet redeneert zoals wij dat doen. Een LLM voorspelt tekst, geen waarheid. Het model bouwt op patronen, niet op beginselen. En het maakt geen onderscheid tussen een meerderheidsoordeel van de Hoge Raad en een populaire blogpost – tenzij jij als gebruiker dat expliciet stuurt.
Wat we zien, is dat generatieve AI neigt naar het gemiddelde. En dat gemiddelde wordt, ironisch genoeg, door hergebruik van AI-output steeds sterker. In privaatrechtelijke contexten, waar partijen veel vrijheid hebben, kan zo een situatie ontstaan waarin LLM-output de toon zet. “Zo doet iedereen het tegenwoordig,” wordt dan gevoed door “zo zegt de AI het meestal”. Maar de vraag blijft: is dat goed recht?
Daar ligt voor advocaten een cruciale rol. Niet om AI buiten de deur te houden – integendeel, ik geloof dat LLM’s op termijn net zo vanzelfsprekend worden als rechtspraak.nl of een kennisbank – maar om het bewust en deskundig te gebruiken. Dat betekent: inzicht hebben in hoe deze modellen werken, waar de blinde vlekken zitten, en waar juridische nuance essentieel is. En vooral: begrijpen dat je als gebruiker mede vormgeeft aan wat het model teruggeeft.
Extra laag
In zekere zin staan we aan het begin van een nieuwe juridische bronvorming. Geen formele bron, maar wel één die invloed heeft op de praktijk. Die nieuwe laag vraagt om juridische vakmanschap, maar ook om technologische geletterdheid. Om promptvaardigheid, AI-ethiek, en vooral: kritisch denkvermogen.
Promptrecht betekent dus niet dat het recht verdwijnt. Het betekent dat er een extra laag bij komt, die wij als advocaten moeten leren lezen en beoordelen. En als we dat goed doen, kunnen we LLM’s inzetten als versterking van ons vak – niet als vervanger ervan.
Want het recht is geen gemiddelde uitkomst. Het is een stelsel van keuzes, belangen en beginselen. AI kan daar een rol in spelen, maar de verantwoordelijkheid blijft bij ons. Juist daarom moeten wij bepalen welke prompts we herhalen – en welke niet.
