• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
  • Skip to footer
  • Nieuwsbrief
  • Magazine
  • Webshop
  • Contact en colofon

Advocatie

Dé nieuwssite voor advocaten, notarissen en juristen

  • Actueel
    • Nieuws
    • Business
    • Tuchtrecht
    • Nieuwe uitdaging
    • Deals
    • Human Interest
    • Opinie en blogs
    • Buitenland
  • AI, tech & legal
  • Podcasts
  • De Stand
    • Advocatuur Top 50
    • Notariaat Top 30
    • Archief De Stand
  • Uitgelicht
  • Vacatures
  • Opleidingen
  • Partners
    • Howden
    • OSR
    • PO-Online

Column: Herijk het gewicht van het vormverzuim

21 juli 2023 door Jaap Baar

Jaap Baar

‘Kennelijk vormen vertragingen een reden om het verschoningsrecht niet te eerbiedigen,’ zegt columnist en advocaat Jaap Baar over de reactie van het OM in het onderzoek naar Weski. ‘Bij uitstek een voorbeeld van de instrumentele benadering van het strafrecht.’

De weegschaal die Vrouwe Justitia vasthoudt staat voor het afwegen van feiten en omstandigheden. Vrouwe Justitia wordt beschouwd als hét symbool voor rechtvaardigheid. Aan die weegschaal kan dan ook een nog bredere functie worden toebedeeld. Om tot een rechtvaardig oordeel te kunnen komen, moeten niet alleen de feiten en omstandigheden worden gewikt en gewogen, maar ook de toepassing van het recht zelf.

Instrumentaliteit en rechtsbescherming

Foqué en ’t Hart schreven over instrumentaliteit en rechtsbescherming als twee zijden van dezelfde medaille. Maar we zouden ze ook als gewichten in de weegschaal van justitie kunnen zien: Steeds moet worden gewogen of de inzet van opsporingsbevoegdheden volgens de regelen der kunst is geschied en zo niet, of daar in de strafzaak enig gevolg aan verbonden moet worden. Zogezegd moet in dat verband steeds bezien worden wat zwaarder weegt; de rechtsbescherming van het individu, of de belangen van opsporing en vervolging.

Deze week kwam naar buiten dat het OM in het onderzoek naar Inez Weski het verschoningsrecht – een voor de rechtsbescherming zeer belangrijk beginsel – op zijn zachts gezegd met voeten zou hebben getreden door verschoningsgerechtigde informatie te delen met de zaaksofficier. Het OM is overigens al in slepende procedures verwikkeld door grove schendingen van het verschoningsrecht in een andere zaak.

Het OM zelf stelt overigens in een reactie het verschoningsrecht in de zaak Weski niet te hebben geschonden. Interessanter is echter nog dat het OM in dat persbericht opmerkt het belang van eerbiediging van het verschoningsrecht te onderschrijven ‘maar dient tevens te waken voor misbruik hiervan en voor onverantwoorde vertragingen in het opsporingsonderzoek’.

Politieke tendens

Waar een VVD-kamerlid zich diezelfde dag wel druk maakte over het feit dat Willem Holleeder buiten de EBI was geweest om een zware hartoperatie te ondergaan, maakt de politiek zich over die mogelijk grove schending van rechtstatelijke beginselen niet druk. Dat is niet verwonderlijk, want politiek gezien hangt de wegenschaal al geruime tijd op volledige rek naar de instrumentele kant van het recht; rechtsbescherming is als hinderlijke ballast zoveel mogelijk van de andere schaal afgeworpen (zie ook deze column van mijn hand).

Die politieke tendens vindt zijn weerslag in de praktijk. Niet alleen door wetsvoorstellen waarbij de instrumentele functie voorop staat en de rechtsbescherming volledig naar de achtergrond verdwijnt, maar ook in de toepassing van bevoegdheden of zelfs het optreden zonder – met rechtswaarborgen omgeven – bevoegdheden. Dat zien we in zaken waarin servers zijn gekraakt om bij berichten te komen, in zaken die er zijn geweest over zogenaamde dynamische verkeerscontroles, over het binnentreden van woningen op magere verdenkingen, et cetera.

Arresten Hoge Raad

Ik meen dat de wijze waarop het OM met het verschoningsrecht omgaat, ook perfect in dat rijtje past. Vooral ook door die ‘maar’ in het persbericht, en door bij die ‘maar’ te benoemen dat kennelijk vertragingen een reden vormen om het verschoningsrecht dus niet te eerbiedigen. Bij uitstek een voorbeeld van de instrumentele benadering van het strafrecht.

Sinds het lamentabele hulpofficier-arrest sanctioneert de Hoge Raad vormverzuimen niet of nauwelijks meer. De Hoge Raad merkt daar op dat sprake is van een weging tussen de belangen van een verdachte enerzijds, en de zwaarwegende belangen aan de kant van de staat anderzijds.

Dit uitgangspunt is in een arrest uit 2020 nog eens herhaald. Ook daar benadrukt de Hoge Raad dat het gaat om een afweging van belangen; de belangen gemoeid met vervolging en berechting van strafbare feiten enerzijds, en de belangen die verband houden met de bevordering van een normconform verloop van het voorbereidend onderzoek en de handhaving van grondrechten anderzijds. De Hoge Raad merkt hierbij op dat vanwege die eerstgenoemde belangen, waar mogelijk moet worden volstaan met het minst verstrekkende rechtsgevolg.

Balans opgeschoven

Het nadeel van een weegschaal, vooral eentje die vastgehouden moet worden, is dat je de balans kunt verschuiven. Houdt de hand een beetje schuin, en ondanks veel meer gewicht aan een zijde, lijkt de boel toch in evenwicht. Daarbij is ook nog een nadeel dat het gewicht in deze specifieke weegschaal subjectief is. En daar zit mijns inziens een deel van het probleem.

De balans op de weegschaal is zover opgeschoven en het belang van de opsporing – of zo u wilt de wens criminaliteit hard aan te pakken – legt zoveel meer gewicht in de schaal, dat zij de rechtsbescherming altijd uitweegt. Zowel bij de politieke besluitvorming, als bij de rechterlijke controle op strafvorderlijk optreden.

Dat werkt normoverschrijding bovendien in de hand. Als je weet dat het uitgangspunt al is dat jouw belang zwaarder weegt, dat als je normen schendt daar geen gevolgen aan verbonden zullen worden; dan is er ook geen enkele reden om secuur en zorgvuldig om te gaan met die normen. Als het schaaltje van jouw kant van de weegschaal inmiddels zo zwaar weegt dat het plat op de grond staat, hoef je er niet snel voor te vrezen dat jouw belang toch wat verlicht wordt om de schending van andere belangen tegen te gaan.

Meer gewicht in de schaal

In het arrest uit 2020 benoemt de Hoge Raad ook nog dat het niet de taak en de verantwoordelijkheid van de strafrechter is om de rechtmatigheid en integriteit van het optreden van politie en justitie als geheel te bewaken. Dat mag dan wel zo zijn, maar het is juist de strafrechter die het OM kan terugfluiten als het buiten gebaande paden loopt. Het is juist de strafrechter die door zijn oordeel in individuele zaken, de algehele balans kan bewaken.

Dat kan alleen door verzuimen in de opsporing wel weer stevig te sanctioneren. Juist in tijden waar aan rechtsbescherming door de wetgevende en uitvoerende macht nauwelijks gewicht wordt toegekend, kan alleen op die manier worden afgedwongen dat men binnen die ruim gebaande paden blijft. Zo wordt dus afgedwongen dat het gewicht dat wettelijk gezien nog wel aan rechtsbescherming wordt toegekend, en waardoor de opsporing dus wordt begrensd, niet ook nog eens uit het schaaltje wordt gekieperd.

De rechterlijke macht moet herijken, de rechtsbescherming moet meer gewicht in de schaal leggen.

Jaap Baar

Column: ‘Geen stem zal uitbrengen of aanraden die ik in gemoede niet gelove rechtvaardig te zijn’

Lees meer
Jaap Baar

Column – De leerstoel sociale advocatuur: De Q is prachtig, nu de P nog

Lees meer
Jaap Baar

Column – Pietje Bell of Tony Montana

Lees meer
Jaap Baar

Column: Pragmatisme en proceseconomie op de voorgrond

Lees meer
Jaap Baar

Column: Liever Zivver dan PostNL

Lees meer
Jaap Baar

Column: ‘De wolf lijkt het recht aan zijn zijde te hebben’

Lees meer

Filed Under: Opinie en blogs Tagged With: Inez Weski

Vorige artikel
Discussies met cliënten: doe het niet
Volgende artikel
Loondoorbetaling tijdens vakantie van zieke werknemers, hoe zit dat juridisch?

Primary Sidebar

Topvacatures

Meer vacatures

OverFusies

Magazine

Magazine

Best gelezen

  • Ex-advocaat uit Limburg krijgt schrapping na achterlaten cliënten

  • Nieuwe Uitdaging bij… Stijl, Evers Soerjatin en NautaDutilh

  • Het Bevolkingsonderzoek datalek: waarom schade zo moeilijk aantoonbaar is

  • Column – Je werktijd is waardeloos

  • Advocaten overspoeld met vragen na nieuw EU-VS handelsakkoord

Recente berichten

  • Nederlandse overnamemarkt laat lichte groei zien ondanks economische onzekerheden
  • Nieuwe Uitdaging bij… Stijl, Evers Soerjatin en NautaDutilh
  • Het Bevolkingsonderzoek datalek: waarom schade zo moeilijk aantoonbaar is
  • Column – Je werktijd is waardeloos
  • Eerste Legal Rebel Awards uitgereikt tijdens SAIL Amsterdam

Recente reacties

    Archieven

    • augustus 2025
    • juli 2025
    • juni 2025
    • mei 2025
    • april 2025
    • maart 2025
    • februari 2025
    • januari 2025
    • december 2024
    • november 2024
    • oktober 2024
    • september 2024
    • augustus 2024
    • juli 2024
    • juni 2024
    • mei 2024
    • april 2024
    • maart 2024
    • februari 2024
    • januari 2024
    • december 2023
    • november 2023
    • oktober 2023
    • september 2023
    • augustus 2023
    • juli 2023
    • juni 2023
    • mei 2023
    • april 2023
    • maart 2023
    • februari 2023
    • januari 2023
    • december 2022
    • november 2022
    • oktober 2022
    • september 2022
    • augustus 2022
    • juli 2022
    • juni 2022
    • mei 2022
    • april 2022
    • maart 2022
    • februari 2022
    • januari 2022
    • december 2021
    • november 2021
    • oktober 2021
    • september 2021
    • augustus 2021
    • juli 2021
    • juni 2021
    • mei 2021
    • april 2021
    • maart 2021
    • februari 2021
    • januari 2021
    • december 2020
    • november 2020
    • oktober 2020
    • september 2020
    • augustus 2020
    • juli 2020
    • juni 2020
    • mei 2020
    • april 2020
    • maart 2020
    • februari 2020
    • januari 2020
    • december 2019
    • november 2019
    • oktober 2019
    • september 2019
    • augustus 2019
    • juli 2019
    • juni 2019
    • mei 2019
    • april 2019
    • maart 2019
    • februari 2019
    • januari 2019
    • december 2018
    • november 2018
    • oktober 2018
    • september 2018
    • augustus 2018
    • juli 2018
    • juni 2018
    • mei 2018
    • april 2018
    • maart 2018
    • februari 2018
    • januari 2018
    • december 2017
    • november 2017
    • oktober 2017
    • september 2017
    • augustus 2017
    • juli 2017
    • juni 2017
    • mei 2017
    • april 2017
    • maart 2017
    • februari 2017
    • januari 2017
    • december 2016
    • november 2016
    • oktober 2016
    • september 2016
    • augustus 2016
    • juli 2016
    • juni 2016
    • mei 2016
    • april 2016
    • maart 2016
    • februari 2016
    • januari 2016
    • december 2015
    • november 2015
    • oktober 2015
    • september 2015
    • augustus 2015
    • juli 2015
    • juni 2015
    • mei 2015
    • april 2015
    • maart 2015
    • februari 2015
    • januari 2015
    • december 2014
    • november 2014
    • oktober 2014
    • september 2014
    • augustus 2014
    • juli 2014
    • juni 2014
    • mei 2014
    • april 2014
    • maart 2014
    • februari 2014
    • januari 2014
    • december 2013
    • november 2013
    • oktober 2013
    • september 2013
    • augustus 2013
    • juli 2013
    • juni 2013
    • mei 2013
    • april 2013
    • maart 2013
    • februari 2013
    • januari 2013
    • december 2012
    • november 2012
    • oktober 2012
    • september 2012
    • augustus 2012
    • juli 2012
    • juni 2012
    • mei 2012
    • april 2012
    • maart 2012
    • februari 2012
    • januari 2012
    • december 2011
    • november 2011
    • oktober 2011
    • september 2011
    • augustus 2011
    • juli 2011
    • juni 2011
    • mei 2011
    • april 2011
    • maart 2011
    • februari 2011
    • januari 2011
    • december 2010
    • november 2010
    • oktober 2010
    • september 2010
    • augustus 2010
    • juli 2010
    • juni 2010
    • mei 2010
    • april 2010
    • maart 2010
    • februari 2010
    • januari 2010
    • december 2009
    • november 2009
    • oktober 2009
    • september 2009
    • augustus 2009
    • juli 2009
    • juni 2009
    • mei 2009
    • april 2009
    • maart 2009
    • februari 2009
    • januari 2009
    • december 2008
    • november 2008
    • oktober 2008
    • september 2008
    • augustus 2008
    • juli 2008
    • juni 2008
    • mei 2008
    • april 2008
    • maart 2008
    • februari 2008
    • januari 2008
    • december 2007
    • november 2007
    • oktober 2007
    • november 2006
    • oktober 2006
    • april 2006
    • juni 2005
    • mei 2005
    • april 2005
    • februari 2005
    • april 2004

    Categorieën

    • aanbesteding & omgevingsrecht
    • Aansprakelijkheid
    • Actueel
    • Agenda
    • AI
    • AI, tech & legal
    • Arbeidsrecht
    • Arbeidsrecht
    • Arbeidsrecht & sociale zekerheid
    • Bedrijfsjurist en advocaat
    • Berkely Bridge
    • Beroepsvaardigheden
    • Bestuurs(proces)recht
    • Bouwrecht
    • Buitenland
    • Burgerlijk (Proces)recht
    • Burgerlijk (Proces)recht en contracten
    • Business
    • Chemische Veiligheid
    • Column
    • Corona
    • Deals
    • Dealtalk
    • Erfrecht
    • Financieel
    • Financieel recht
    • Fiscaal
    • Fiscaal Recht
    • Gezondheidsrecht
    • Gouden Zandlopers
    • Human Interest
    • Huurrecht
    • Huurrecht
    • ICT & Privacy
    • Incompany
    • insolventie en ondernemingsrecht
    • Instagram
    • Intellectueel Eigendomsrecht
    • Intellectuele Eigendomsrecht
    • Internationaal en Europees Recht
    • Interview
    • Jeugdrecht
    • Juridisch ondersteuner
    • Lexxyn Groep
    • Mediation
    • Mercedes-Benz
    • Mutsaerts
    • Nieuwe uitdaging
    • Nieuws
    • Notariaat
    • Notariaat
    • Notariaat
    • Ondernemingsrecht
    • Onderwijsrecht
    • Opinie en blogs
    • Overheid Bedrijfsvoering
    • Overheid Bestuur
    • Overheid Ruimte & milieu
    • Overheid Sociaal
    • Overheid Veiligheid
    • Personen- en familierecht
    • Personen- en familierecht
    • PO Deal aanbod
    • Podcasts
    • Privacyrecht
    • schade en verzekering
    • SDU events
    • Straf (Proces)recht
    • Tuchtrecht
    • Uitgelicht
    • vacatures
    • Vastgoed- & Huurrecht
    • Veiligheid
    • Vlogs
    • Vreemdelingenrecht
    • Wagner Group
    • Wieringa
    • YER Legal

    Meta

    • Login
    • Berichten feed
    • Reacties feed
    • WordPress.org

    Footer

    • Nieuws
    • Business
    • Human Interest
    • Innovatie & Tech
    • Opinie en blogs
    • Tuchtrecht
    • Gouden Zandlopers
    • Top 50 Advocatuur
    • Top 30 Notariaat
    • Advocatie Magazine
    • Vacatures
    • Partners
    • Facebook
    • LinkedIn
    • Instagram
    • Youtube
    • Nieuwsbrief
    • Contact en colofon
    • Meld nieuws
    • Adverteren
    • Vacature indienen

    Advocatie is een uitgave van
    Lefebvre Sdu
    Maanweg 174
    2516 AB Den Haag

    Powered by Lefebvre Sdu

    • Disclaimer
    • Privacy Statement & Cookieverklaring
    lefebvre SDU

    Het laatste nieuws van Advocatie
    twee keer per week in je mail
    ?

    Meld je aan voor onze nieuwsbrief:

    Aanmelden

    ×