• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
  • Skip to footer
  • Nieuwsbrief
  • Magazine
  • Webshop
  • Contact en colofon

Advocatie

Dé nieuwssite voor advocaten, notarissen en juristen

  • Actueel
    • Nieuws
    • Business
    • Tuchtrecht
    • Nieuwe uitdaging
    • Deals
    • Human Interest
    • Opinie en blogs
    • Buitenland
  • AI, tech & legal
  • Podcasts
  • De Stand
    • Advocatuur Top 50
    • Notariaat Top 30
    • Archief De Stand
  • Uitgelicht
  • Vacatures
  • Opleidingen
  • Partners
    • Howden
    • OSR
    • PO-Online

Advocaten in WO II: “Met een mengeling van schaamte en trots”

8 september 2010 door Advocatie Redactie

Afgelopen maandag werd in Den Haag de NIOD-studie Smalle marges, De Nederlandse advocatuur in de Tweede Wereldoorlog gepresenteerd. De twee eerste exemplaren van de door Joggli Meihuizen geschreven pil werden overhandigd aan C.W. Dubbink, in de oorlog advocaat in Arnhem en later president van de Hoge Raad, en Alexander Rinnooy Kan, voorzitter van de Raad van Advies van de Orde. Laatsgenoemde in zijn toespraak bij de presentatie: “Het is teleurstellend dat het niet is gekomen tot collectief en principieel verzet.”

Meihuizen startte met zijn onderzoek in juli 2006. Nu ligt er een boek van 476 pagina’s, met bijzondere aandacht voor de lotgevallen van Joodse advocaten, de processen tegen verzetsstijders en andere personen die de bezetter onwelgevallig waren, nationaal-socialistische en pro-Duitse advocaten en de houding van ‘gewone’ advocaten.

Ten aanzien van de laatste groep schetst Meihuizen de tegenstelling die tijdens en na de oorlog ontstond: de verzetsbladen Vrij Nederland en Trouw schreven dat rechters en advocaten, hoeders van het recht, voorop hadden moeten gaan in de weerstand tegen de bezetter. Trouw kwalificeerde het optreden van de twee beroepsgroepen als ‘diep beschamend’. Meihuizen: “De critici bedoelden dat advocaten principiële verweren hadden moeten voeren in zaken die zich ervoor leenden, zaken waarin rechtsstatelijke waarden in het geding waren.”

De Nederlandse Advocaten Vereniging reageerde bij monde van jhr.mr. H. de Ranitz op de verwijten. Volgens hem hadden advocaten geen vrij spel bij het voeren van die principiële verweren: de advocaat treedt immers niet op voor zichzelf, maar voor de cliënt. “In laatste instantie gaf het belang van de cliënten de doorslag en niet de opvattingen van de advocaat. Dat belang bepaalde welke kwesties aan de rechter zouden moeten worden voorgelegd, en daarom had de advocaat het niet in de hand de rechter voor principiële beslissingen te plaatsen,” aldus Meihuizen samenvattend.

Stilzwijgen

Algemeen deken Jan Loorbach laakt in zijn openingsrede desalniettemin het stilzwijgen van de Nederlandse advocatuur, in het bijzonder na het instellen van het beroepsverbod van Joodse advocaten in 1941. Althans: Joodse advocaten mochten vanaf dat moment alleen nog Joodse cliënten bijstaan. Volgens de deken had de balie van zich moeten laten horen “ook zonder uitzicht op een concreet resultaat”.

Loorbach verwijst echter ook naar een passage uit het boek De welwillenden van Jonathan Littell: “Als u geboren bent in een land en in een tijd waarin niemand uw vrouw en kinderen komt vermoorden, en waarin niemand u komt vragen andermans vrouw en kinderen te vermoorden, prijs de Heer en ga in vrede. Maar vergeet dit nooit: u hebt misschien meer geluk gehad dan ik, maar dat maakt u nog niet tot een beter mens. Zodra u zo hoogmoedig bent om dat te denken, wordt het gevaarlijk.”

M. Schwegman, directeur van het NIOD, prijst allereerst de opstelling van de Nederlandse Orde van Advocaten, omdat het bij het aanbesteden van het onderzoek nog maar zeer de vraag was wat de uitkomst zou worden. “Dat is moedig,” aldus Schwegman. Voor wat betreft de opstelling van de ‘gewone’ advocaat tijdens de oorlogsjaren, verwijst zij onder andere naar de passage in Smalle marges over de ‘levenskunst’ van advocaten in die tijd: “Ze hadden de neiging om zichzelf onzichtbaar te maken. Discretie was de essentie van het beroep.”

Rinnooy Kan, familie van de in 1942 wegens verzetsdaden gefusilleerde Joodse advocaat Ernest Kan, stelt in zijn toespraak dat de Nederlandse advocatuur met een “mengeling van schaamte en trots” kan terugkijken op de oorlogsjaren. Trots vanwege de vele advocaten die zich, niet zozeer in de beroepsuitoefening als wel daarbuiten, actief hebben verzet tegen de Duitse bezetter. Schaamte, omdat er ook veel werd ‘meegebogen’. “Het is teleurstellend dat het vanuit de balie niet is gekomen tot collectief en principieel verzet tegen de bezetter,” aldus Rinnooy Kan.

Gevaarlijke scherpslijperij

Meihuizen zelf trekt in zijn boek een genuanceerde conclusie over het vraagstuk. Hij schrijft: “Zelfs bij oncontroversiële uitspraken greep de bezetter in om belangen van Duitsers of Duitsgezinde Nederlanders veilig te stellen en verhinderde de executie van uitspraken door bedreigingen met plaatsing in concentratiekampen en wat die meer zij. Juist daarom: geen advocaat mocht eraan denken zijn cliënt buiten diens voorkennis aan dergelijke risico’s bloot te stellen. Scherpslijperij en principiële verweren konden bijzonder nadelig en zelfs levensgevaarlijk zijn: zij werden uit den boze geacht.”

En even verderop, in een opmerkelijke passage: “Zo beschouwd kan men stellen dat de advocatuur meeboog waar dit nodig was. De rechtsstaat hield op te bestaan toen de bezetter eind 1940 de Joodse rechters ontsloeg en de rechterlijke macht zich dat liet welgevallen. De balie restte in dit opzicht slechts een speelveld buiten het reguliere rechtsbedrijf: verzet.”

Filed Under: Actueel

Vorige artikel
De Houthoff Buruma Bedrijfsjuristen Monitor 2010 komt er weer aan
Volgende artikel
Rechtbank wilde rechter lozen op verdenking van fraude

Primary Sidebar

Topvacatures

Meer vacatures

OverFusies

Magazine

Magazine

Best gelezen

  • Ex-advocaat uit Limburg krijgt schrapping na achterlaten cliënten

  • Nieuwe Uitdaging bij… Stijl, Evers Soerjatin en NautaDutilh

  • Het Bevolkingsonderzoek datalek: waarom schade zo moeilijk aantoonbaar is

  • Column – Je werktijd is waardeloos

  • Eerste Legal Rebel Awards uitgereikt tijdens SAIL Amsterdam

Recente berichten

  • Nederlandse overnamemarkt laat lichte groei zien ondanks economische onzekerheden
  • Nieuwe Uitdaging bij… Stijl, Evers Soerjatin en NautaDutilh
  • Het Bevolkingsonderzoek datalek: waarom schade zo moeilijk aantoonbaar is
  • Column – Je werktijd is waardeloos
  • Eerste Legal Rebel Awards uitgereikt tijdens SAIL Amsterdam

Recente reacties

    Archieven

    • augustus 2025
    • juli 2025
    • juni 2025
    • mei 2025
    • april 2025
    • maart 2025
    • februari 2025
    • januari 2025
    • december 2024
    • november 2024
    • oktober 2024
    • september 2024
    • augustus 2024
    • juli 2024
    • juni 2024
    • mei 2024
    • april 2024
    • maart 2024
    • februari 2024
    • januari 2024
    • december 2023
    • november 2023
    • oktober 2023
    • september 2023
    • augustus 2023
    • juli 2023
    • juni 2023
    • mei 2023
    • april 2023
    • maart 2023
    • februari 2023
    • januari 2023
    • december 2022
    • november 2022
    • oktober 2022
    • september 2022
    • augustus 2022
    • juli 2022
    • juni 2022
    • mei 2022
    • april 2022
    • maart 2022
    • februari 2022
    • januari 2022
    • december 2021
    • november 2021
    • oktober 2021
    • september 2021
    • augustus 2021
    • juli 2021
    • juni 2021
    • mei 2021
    • april 2021
    • maart 2021
    • februari 2021
    • januari 2021
    • december 2020
    • november 2020
    • oktober 2020
    • september 2020
    • augustus 2020
    • juli 2020
    • juni 2020
    • mei 2020
    • april 2020
    • maart 2020
    • februari 2020
    • januari 2020
    • december 2019
    • november 2019
    • oktober 2019
    • september 2019
    • augustus 2019
    • juli 2019
    • juni 2019
    • mei 2019
    • april 2019
    • maart 2019
    • februari 2019
    • januari 2019
    • december 2018
    • november 2018
    • oktober 2018
    • september 2018
    • augustus 2018
    • juli 2018
    • juni 2018
    • mei 2018
    • april 2018
    • maart 2018
    • februari 2018
    • januari 2018
    • december 2017
    • november 2017
    • oktober 2017
    • september 2017
    • augustus 2017
    • juli 2017
    • juni 2017
    • mei 2017
    • april 2017
    • maart 2017
    • februari 2017
    • januari 2017
    • december 2016
    • november 2016
    • oktober 2016
    • september 2016
    • augustus 2016
    • juli 2016
    • juni 2016
    • mei 2016
    • april 2016
    • maart 2016
    • februari 2016
    • januari 2016
    • december 2015
    • november 2015
    • oktober 2015
    • september 2015
    • augustus 2015
    • juli 2015
    • juni 2015
    • mei 2015
    • april 2015
    • maart 2015
    • februari 2015
    • januari 2015
    • december 2014
    • november 2014
    • oktober 2014
    • september 2014
    • augustus 2014
    • juli 2014
    • juni 2014
    • mei 2014
    • april 2014
    • maart 2014
    • februari 2014
    • januari 2014
    • december 2013
    • november 2013
    • oktober 2013
    • september 2013
    • augustus 2013
    • juli 2013
    • juni 2013
    • mei 2013
    • april 2013
    • maart 2013
    • februari 2013
    • januari 2013
    • december 2012
    • november 2012
    • oktober 2012
    • september 2012
    • augustus 2012
    • juli 2012
    • juni 2012
    • mei 2012
    • april 2012
    • maart 2012
    • februari 2012
    • januari 2012
    • december 2011
    • november 2011
    • oktober 2011
    • september 2011
    • augustus 2011
    • juli 2011
    • juni 2011
    • mei 2011
    • april 2011
    • maart 2011
    • februari 2011
    • januari 2011
    • december 2010
    • november 2010
    • oktober 2010
    • september 2010
    • augustus 2010
    • juli 2010
    • juni 2010
    • mei 2010
    • april 2010
    • maart 2010
    • februari 2010
    • januari 2010
    • december 2009
    • november 2009
    • oktober 2009
    • september 2009
    • augustus 2009
    • juli 2009
    • juni 2009
    • mei 2009
    • april 2009
    • maart 2009
    • februari 2009
    • januari 2009
    • december 2008
    • november 2008
    • oktober 2008
    • september 2008
    • augustus 2008
    • juli 2008
    • juni 2008
    • mei 2008
    • april 2008
    • maart 2008
    • februari 2008
    • januari 2008
    • december 2007
    • november 2007
    • oktober 2007
    • november 2006
    • oktober 2006
    • april 2006
    • juni 2005
    • mei 2005
    • april 2005
    • februari 2005
    • april 2004

    Categorieën

    • aanbesteding & omgevingsrecht
    • Aansprakelijkheid
    • Actueel
    • Agenda
    • AI
    • AI, tech & legal
    • Arbeidsrecht
    • Arbeidsrecht
    • Arbeidsrecht & sociale zekerheid
    • Bedrijfsjurist en advocaat
    • Berkely Bridge
    • Beroepsvaardigheden
    • Bestuurs(proces)recht
    • Bouwrecht
    • Buitenland
    • Burgerlijk (Proces)recht
    • Burgerlijk (Proces)recht en contracten
    • Business
    • Chemische Veiligheid
    • Column
    • Corona
    • Deals
    • Dealtalk
    • Erfrecht
    • Financieel
    • Financieel recht
    • Fiscaal
    • Fiscaal Recht
    • Gezondheidsrecht
    • Gouden Zandlopers
    • Human Interest
    • Huurrecht
    • Huurrecht
    • ICT & Privacy
    • Incompany
    • insolventie en ondernemingsrecht
    • Instagram
    • Intellectueel Eigendomsrecht
    • Intellectuele Eigendomsrecht
    • Internationaal en Europees Recht
    • Interview
    • Jeugdrecht
    • Juridisch ondersteuner
    • Lexxyn Groep
    • Mediation
    • Mercedes-Benz
    • Mutsaerts
    • Nieuwe uitdaging
    • Nieuws
    • Notariaat
    • Notariaat
    • Notariaat
    • Ondernemingsrecht
    • Onderwijsrecht
    • Opinie en blogs
    • Overheid Bedrijfsvoering
    • Overheid Bestuur
    • Overheid Ruimte & milieu
    • Overheid Sociaal
    • Overheid Veiligheid
    • Personen- en familierecht
    • Personen- en familierecht
    • PO Deal aanbod
    • Podcasts
    • Privacyrecht
    • schade en verzekering
    • SDU events
    • Straf (Proces)recht
    • Tuchtrecht
    • Uitgelicht
    • vacatures
    • Vastgoed- & Huurrecht
    • Veiligheid
    • Vlogs
    • Vreemdelingenrecht
    • Wagner Group
    • Wieringa
    • YER Legal

    Meta

    • Login
    • Berichten feed
    • Reacties feed
    • WordPress.org

    Footer

    • Nieuws
    • Business
    • Human Interest
    • Innovatie & Tech
    • Opinie en blogs
    • Tuchtrecht
    • Gouden Zandlopers
    • Top 50 Advocatuur
    • Top 30 Notariaat
    • Advocatie Magazine
    • Vacatures
    • Partners
    • Facebook
    • LinkedIn
    • Instagram
    • Youtube
    • Nieuwsbrief
    • Contact en colofon
    • Meld nieuws
    • Adverteren
    • Vacature indienen

    Advocatie is een uitgave van
    Lefebvre Sdu
    Maanweg 174
    2516 AB Den Haag

    Powered by Lefebvre Sdu

    • Disclaimer
    • Privacy Statement & Cookieverklaring
    lefebvre SDU

    Het laatste nieuws van Advocatie
    twee keer per week in je mail
    ?

    Meld je aan voor onze nieuwsbrief:

    Aanmelden

    ×