In een economie die bezig is zich te herstellen van de crisis, bleef de gehoopte groeiende vraag naar notariële diensten afgelopen jaar nog achter. De KNB kijkt echter graag vooruit in het Jaarverslag Eenheid in Verscheidenheid, dat onlangs verscheen. ICT zal een steeds belangrijkere rol gaan spelen, zo blijkt. In België kijkt het notariaat dit jaar juist terug op een zeer geslaagd e-notariaat.
Het was in Nederland echt niet alleen maar kommer en kwel in het notariaat. Er zijn successen geboekt, zoals de geslaagde wijzigingen in de successiewet, die een tijdelijke hausse veroorzaakten in het familierecht. Ook ging de Nieuwe Stempel vorig jaar mei op in de Nederlandse Branche Vereniging Notariaat (NBVN), die werd opgericht om onder meer de individuele materiële belangen van leden te behartigen.
Toch zal het notariaat hard moeten werken om ook in de toekomst een belangrijke rol te blijven spelen. Er zijn ontwikkelingen gaande die de positie van de notaris ondermijnen. Zo is de cliënt rechtszekerheid steeds meer als een vanzelfsprekendheid gaan zien, waardoor ze het belang van de authentieke akte ook minder is gaan waarderen. Daarnaast is de cliënt door de ontwikkelingen op het gebied van ICT mondiger en kent zij steeds minder gewicht toe aan registratie. Samen met de marktwerking die gaande is, betekent dit zelfs dat het voortbestaan van het notariaat wordt bedreigd. “Zonder ingrijpen leiden deze ontwikkelingen samen tot een steeds intensievere (prijs) concurrentie. Uiteindelijk komt het belang van de notariële tussenkomst onvermijdelijk ter discussie te staan,” aldus de KNB in het jaarverslag.
Nederland versus België
Cliënten worden dan misschien zelfstandiger dankzij ICT-ontwikkelingen, het levert het notariaat ook de nodige voordelen op, zoals efficiëntere recherche en registratie, en de mogelijkheid om flexibeler en kosteneffectiever te werken. Het notariskantoor zit straks in een laptop, aldus het jaarverslag.
Grotendeels is dat al zo. Veel van wat notarissen nodig hebben voor de uitoefening van hun beroep, is digitaal. Op het NotarisNet zijn allerlei toepassingen actief die het werk vereenvoudigen. Vrijwel elke notaris in Nederland kent ze. Via het Platform Elektronisch Communiceren (PEC) is er bovendien externe toegang tot registers als het GBA, Elektronische Communicatie Hypotheken (ECH), het Centraal Testamenten Register (CTR) en VIS. Een verregaande beweging in automatisering, noemt Hens Meengs, hoofd afdeling communicatie van het KNB, het.
In België zijn ze nog een stapje verder. “Dat is ook zo,” erkent de KNB. “Ze zijn daar inderdaad heel enthousiast bezig met automatisering,” aldus Meengs. Het Jaarverslag heet niet voor niets 10 jaar op de elektronische snelweg. Er wordt teruggeblikt op een decennium lang e-notariaat, dat nu niet meer weg te denken is uit de Belgische notariskantoren. Het begon met het verbinden van de notarissen onderling en later met de overheid en andere externe partners.
Waar het Belgische KFBN al in voorziet en het Nederlandse KNB niet, zijn rekenprogramma’s, om berekeningen te maken van onder meer honoraria, registratierechten en lijfrentes. Bij ons zijn die niet centraal te raadplegen. Hetzelfde geldt voor het Belgische ‘e-depot’, waarin gegevens geraadpleegd kunnen worden van de oprichting van een vennootschap. Het Nederlandse equivalent ‘Vennoot’ is niet verbonden aan NotarisNet of PEC, maar aan het ministerie van Justitie. Het lijkt erop dat in Nederland verschillende toepassingen en databases meer verspreid zijn over de verschillende instanties, zoals rechtbank, gemeente en KvK.
Notariële Aktebank
Waar België echter echt in voorloopt, is de verbinding met de burger. Twee jaar geleden al, op 6 mei 2009, werd een wet aangenomen om de Notariële Aktebank (NABAN) op te richten. Dat is een databank waarin alle akten elektronisch zullen worden gearchiveerd. De akten hebben dezelfde juridische kracht als een akte op papier. Belangrijkste ontwikkeling is dat burgers en ondernemingen de akten die zij ondertekend hebben (koopakten, huwelijksakten, oprichtingsakten), kunnen raadplegen via hun elektronische identiteitskaart. Al in 2012 moet NABAN operationeel zijn.
Op dat gebied kunnen de Hollanders dus nog wat leren van de Belgen. Dat afgelopen jaar de grootste uitgaven van de KNB gedaan werden in het kader van intranet (35% van het budget), geeft echter aan dat ook Nederland aan de weg timmert.