Staatssecretaris Fred Teeven van Veiligheid en Justitie gaat enkele alternatieven uitwerken om op andere manieren zijn 85 miljoen euro aan bezuinigingen op de toegevoegde rechtsbijstand te bewerkstelligen. Enkele van de aangedragen ideeën: een bescheiden vermindering van het uurtarief voor ‘sociale’ advocaten, fixed fees, hogere griffierechten voor bestuursorganen en een fonds voor principiële zaken.
Door Joris Rietbroek
Die toezegging deed Teeven donderdag aan het einde van een debat van de Tweede Kamer-commissie Veiligheid en Justitie over de bezuinigingen. “Met mij valt echt te praten”, beloofde de staatssecretaris drie uur eerder al op het Haagse Plein aan de ruim honderd strafrecht-, familierecht en asieladvocaten die zich daar hadden verzameld voor een ’togaprotest’ tegen de bezuinigingsplannen, als vervolg op de staking van maandag. De advocaten werden toegesproken door politici van de oppositie (“het elastiek van de rechtsstaat staat op knappen”) en collega’s van advocatenverenigingen, droegen de rechtsstaat maar alvast ten grave en legden witte rozen neer op een doodskist onder begeleiding van een droeve begrafenismars, gespeeld door gemaskerde muzikanten.
Teeven herhaalt zijn gedane belofte bij het beantwoorden van de diverse vragen die Kamerleden hem twee uur lang hebben gesteld, voor een volledig met advocaten gevulde publieke tribune bovendien. Hij houdt iedereen wel nog eens voor dat Nederland qua rechtsbijstand ‘heel ruimhartig is’ en dat er na bezuinigingen nog altijd ruim 400 miljoen voor rechtsbijstand overblijft. Zelf noemt hij een plan om van het uurtarief van alle advocaten die rechtsbijstandzaken aannemen – nu bijna 105 euro – ‘een knaak’ af te halen. Zo blijft het onder meer mogelijk advocaten in bewerkelijke strafzaken fatsoenlijk te belonen, waar in de bestaande plannen nog 16 miljoen euro op gekort wordt op de kosten van bewerkelijke zaken in het strafrecht. Door het uurtarief van alle ‘sociale’ advocaten met 2,50 euro te verlagen, draagt iedereen dan bij aan de bezuiniging. over alle advocaten, ook buiten het strafrecht.
Tariefregulering en aanbesteding
De oppositiepartijen breken in hun eerste termijn de plannen zoals die er nu nog liggen tot de grond toe af. “Dit is geen vernieuwing maar vernieling”, zegt SP’er Jan de Wit. “Terug naar de tekentafel”, zegt CDA’er Peter Oskam. Maar de vertegenwoordigers van de oppositie komen zelf niet met alternatieven. Uitgerekend de twee sprekers namens de coalitiepartijen PvdA en VVD, die bovendien nog eens hardop uitspreken de bezuinigingen beslist noodzakelijk vinden, hebben wel alternatieven in petto.
Zo pleit PvdA’er Jeroen Recourt onder meer voor tariefregulering in de vorm van fixed fees voor toegevoegingszaken in plaats van ‘uurtje factuurtje’ aan de overheid, aanbestedingen van pakketten met rechtsbijstandzaken aan advocatenkantoren en de oprichting van een fonds, waarin geld wordt gestort om principiële zaken toch te kunnen ondersteunen. Teeven zegt de plannen graag te gaan onderzoeken, al heeft hij onder meer zijn twijfels over een dergelijk fonds. “Je hebt de kosten van het beheer, er moet uiteraard geld in en je krijgt de discussie over wat wel of niet een principiële zaak is.”
Ook het plan van de PvdA’er om de griffierechten voor bestuursorganen te verhogen tot 1500 euro in de hoop dat overheden zelf minder gaan procederen, kan niet direct op enthousiasme van de staatssecretaris rekenen. Hij denkt dat de opbrengst cq. bezuiniging gering zal zijn: “Het is al vaker onderzocht dat overheden zich niet laten weerhouden door kosten als ze willen procederen.” Wel geeft Teeven aan dat ministeries tegenwoordig bij nieuwe wetsvoorstellen in kaart moeten brengen wat de gevolgen voor de rechtsbijstand kunnen zijn. “Regelgeving moet niet leiden tot extra rechtsbijstandzaken.”
Puntensysteem wijzigen
VVD-Kamerlid Van der Steur – “als je de oppositie zo hoort zou je denken dat de gehele rechtsbijstand van 500 miljoen wordt afgeschaft” – komt vooral de bezorgde strafrechtadvocaten enigszins tegemoet. Om kosten te beperken pleit hij voor een wijziging van het puntensysteem dat advocaten gebruiken om rechtsbijstand te declareren, een ideetje dat strafrechtadvocaten in gesprek met de politici vorige week zelf opperden. Zo zou het ministerie meer punten kunnen toekennen aan het werk van de advocaat ‘aan de voorkant’ en minder punten ‘aan de achterkant’ van een strafzaak, zodat de advocaat vooral zijn vergoeding ontvangt voor bijstand tussen het moment van aanhouding en verlenging van hechtenis.
Ook ziet Van der Steur naar goed voorbeeld van advocaat Gerard Spong veel heil in een efficiencyslag: zo zouden zittingen bij de Raadkamer van de Rechtbank om te bepalen over verlenging van de hechtenis ook via video conferencecalls kunnen, zodat de advocaat de boel vanuit zijn kantoor in de gaten kan houden.
Orde trekt zich terug uit pilot
Twijfels onder de politici over andere bezuinigingsplannen zoals die nog altijd overeind staan, zijn er volop. Bijvoorbeeld over de nieuwe taak voor de dertig juridische loketten in het land, die ‘aan de poort’ moeten gaan selecteren of een zaak zich leent voor rechtsbijstand. Des te jammerder noemt Teeven het dat de Orde van Advocaten woensdag liet weten zich terug te trekken uit een pilot rond de versterking van eerstelijns juridische hulp, onder meer bedoeld om te testen op welke manier het Juridisch Loket dit het beste kan doen. De Orde schrijft niet langer mee te willen werken aan een project dat uiteindelijk enkel tot een platte bezuiniging leidt. Jammer, vindt Teeven. “Maar ik houd de lijn met de Orde zeker open.”
Van een tweede termijn in het debat komt het niet. Teeven gaat zo snel mogelijk aan de slag met de alternatieven en werkt deze uit in een brief. Die moet nog voor de behandeling van de begroting van Veiligheid en Justitie van volgende week in handen van de Kamerleden zijn; dan worden de bezuinigingen op de rechtsbijstand verder besproken. Overigens komt D66 dan met een alternatieve dekking van de bezuinigingen: die wilde Kamerlid Berndsen nog niet presenteren zolang Teeven de alternatieven nog niet heeft uitgewerkt.
Enkele foto’s van het togaprotest:
