Binnen tien jaar ziet de juridische wereld er radicaal anders uit, benadrukte auteur en juridisch trendwatcher Richard Susskind dinsdag tijdens het eerste Nationale HBO-rechtencongres. “Toen mijn generatie afstudeerde, zou het juridische werk de komende twintig jaar nauwelijks veranderen. De huidige generatie studenten heeft dat comfortabele uitgangspunt niet. ‘The best way to predict the future is to invent it.’ Ik heb geen glazen bol, ik toon alleen een buffet aan mogelijkheden.” Advocatie sprak met Susskind na afloop van zijn inleiding.
Multi-sourcing, knowledge packing, closed client communities. Online dispute resolution, automated drafting, electronic legal marketplace. Expert trusted adviser, legal knowledge engineer, hybrids, legal process analysts. Dit zijn volgens Susskind de nieuwe juridische termen waar juristen binnen het komende decennium mee te maken krijgen.
Het juridische product van de toekomst is te vergelijken met de huidige pc, stelt Susskind. Het kernwoord: ‘lowest cost multi-sourcing’. Het scherm, de batterij, het toetsenbord, alle onderdelen van een pc worden geproduceerd in verschillende landen voor een tiende van de Europese prijs. Vervolgens worden al die onderdelen als een naadloos product aangeboden aan de cliënt. Het juridische product van de toekomst wordt op dezelfde manier in elkaar gesleuteld.
Cliënten kunnen straks veel van het standaardwerk zelf doen. “Vergelijk het met standaard pakken en op maat gesneden pakken. Het romantische beeld van de advocatuur is dat een zaak begint met een blanco papiertje waar een fantasievol, creatief, strategisch juridisch brein zijn inzichten op loslaat. Hij levert werk op maat. Maar een groot deel van het juridische werk heeft met dat beeld niets te maken, dat kan door de cliënt zelf worden gedaan met behulp van gratis, online formulieren; ‘knowledge packing’.
Past de hbo-of bachelorrechtenstudent in uw toekomstvoorspellingen?
”Ik heb bewondering voor jullie onderwijsmodel. We hebben een bredere reeks verschillende advocaten nodig, niet alleen de ‘high-power expensive expert’. We moeten praktische en theoretische basale taken ‘ontleden’, zoals in de medische wereld: als je een bepaalde aandoening hebt, ga je naar de daarvoor opgeleide specialist.”
Wat kan de nieuwe generatie juristen doen om zich op de door u voorspelde revolutie voor te bereiden?
”Rechtenstudenten hebben over het algemeen een conservatieve instelling. De beste manier om de toekomst te voorspellen, is door hem te creëren. Engelse universiteiten doen dat nauwelijks. In de VS zijn er slechts een paar die dat wel doen. Rechtenstudenten zelf moeten ‘open-minded’ worden, de markt in de gaten houden – dat wat in andere, opkomende praktijken gebeurt – en hun eigen carrière managen. Ze moeten voorbereid zijn op verandering. En ze hebben een niet te onderschatten rol, namelijk ook om oudere advocaten te helpen de nieuwe technologieën te begrijpen.
Advocaten neigen naar een conservatieve houding wat technologie betreft. Zij zeggen: ‘Technologie is niet echt iets voor de advocatuur’. Dat is natuurlijk onzin. Er komt een tijd waarin de gemiddelde computer meer ‘processing power’ heeft dan de hele mensheid bij elkaar. De advocatuur kan de mogelijkheden en voorbeelden van Wikipedia, Facebook, MySpace, Twitter, niet links laten liggen. Wij zijn bezig de nieuwe generatie advocaten op te leiden met behulp van ouderwetse methoden. Het is een zooitje! ‘The world is moving on, and so should lawyers.'”
“In 1996 geloofden veel advocaten me niet toen ik zei dat hun communicatie met cliënten in de toekomst per e-mail zou verlopen. Dat vonden ze een gevaarlijke voorspelling. Wat de advocatuur daarvan heeft geleerd, is: zeg nooit nooit. We staan onder zo’n grote druk dat we wel moeten moderniseren. Radical times call for radical solutions.”
Denkt u dat het jobhoppen verder toe gaat nemen?
”Veel advocatenkantoren zullen inkrimpen. Veel meer advocaten zullen parttime gaan werken. Er komen meer flexibele manieren van werken, en de loyaliteit neemt af – van advocaten aan hun kantoor, van cliënten aan hun advocaat en vice versa. Dat houdt in dat er inderdaad vaker van functie zal worden gewisseld.”
Betekent uw toekomstvoorspelling ook dat de status en welvaart van veel advocaten zal veranderen?
”Ik verwacht dat de status van de advocaat weinig zal veranderen. Maar: de afgelopen tien jaar waren ’the golden years’ in termen van geld. Ik ben er niet van overtuigd dat er in de toekomst evenveel welvaart zal blijven. Door de recessie hebben cliënten minder te besteden. Zelfs wanneer de economie straks hersteld is, gaan we niet terug naar de oude situatie. De geest is uit de fles, en die stop je niet meer terug.”