Het moet een frustrerende dag geweest zijn voor de honderden sociale advocaten die op 1 februari naar Den Haag waren gekomen om de gefinancierde rechtsbijstand te redden. Minister Dekker liet tijdens het debat over het rapport van de commissie Van der Meer in financieel opzicht geen enkele wriggle room: het bestaande budget van ruim 400 miljoen euro, daar moet de sector het mee doen.
Door Lucien Wopereis
Herstel van het inkomen van sociaal advocaten is nodig, vond ook Dekker, maar niet door een extra zak met geld in het systeem te storten.
De oplossing moet volgens Dekker op een andere manier gevonden worden: minder laagdrempelig procederen bij de rechter, een andere wijze van bekostigen van het stelsel (aanbesteding, fondsvorming, opleiding en pro deo werk door de commerciële advocatuur), de inzet van legal tech en paralegals. Ook de mogelijkheid dat overheden en uitvoeringsorganisaties verloren rechtszaken tegen burgers zelf moeten gaan betalen, wil Dekker – naar eigen zeggen gezegend met een onbevangen blik – onderzoeken.
En dus gaat hij de komende maanden met jan en alleman koffie drinken. Het werd tijdens het debat een running gag, al die kopjes koffie. Voor de zomer moet er een heel groot plan liggen.
Het getoeter van buschauffeur Teeven kwam uiteraard ook nog even langs. Die zette in mei 2017 kwaad bloed met zijn opmerking dat hij als staatssecretaris van Justitie de verdediging van verdachten afkneep door de advocatuur financieel af te knijpen. In De Groene Amsterdammer zei de voormalig crimefighter: ‘Toen heb ik me toegelegd op de bezuiniging op de advocatuur. Het is een andere manier om hetzelfde te bereiken. Als je een advocaat niet al te veel tijd geeft om aan een verdachte te besteden, dan wordt het ook niet zo veel, die verdediging.’
Dekker gaf aan dat geen fijne opmerking van Teeven te vinden, maar dat leidde niet tot andere inzichten. Integendeel: ‘Ik wil de weg van extra geld voor de rechtsbijstand echt afsluiten,’ zei Dekker letterlijk. Hij werd tijdens het debat gesteund door de coalitiepartijen CDA, VVD en D66, de ChristenUnie was niet aanwezig. Ook van collega Theo Hiddema van het Forum voor de Democratie hoeft de sociale advocatuur niets te verwachten: hij schitterde door afwezigheid.
De grote vraag is wat de sociale advocatuur nu te doen staat. Het gesprek met Dekker aangaan? Weer protesteren op een winderig Haags of Amsterdams plein? Staken?
Misschien moet de sector verder buiten de doos denken. Bijvoorbeeld: zouden sociaal advocaten geen advocaat in dienstbetrekking kunnen worden, voorzien van een stevig professioneel statuut dat de onafhankelijkheid jegens de overheid waarborgt? Ze krijgen dan een vast en fatsoenlijk salaris, en een met rechters vergelijkbare arbeidsrechtelijke bescherming. Dan kun je vervolgens de Raad voor de Rechtsbijstand flink afslanken, en zijn de betreffende advocaten ook af van die rare spagaat tussen subsidie en commercie.
Ik kan niet alle mogelijke consequenties overzien, misschien is het een onzinnige gedachte, maar één ding is zeker: met obligate dekencommentaren in het Advocatenblad en een togaprotest eens in de paar jaar, blijft het sappelen in de sociale advocatuur.