In de rubriek Mijn eerste pleidooi vertellen advocaten over de allereerste keer dat ze in de rechtbank het woord mochten voeren. Voor de één was dat vorige maand, voor de ander decennia geleden, maar de meeste advocaten kunnen zich hun pleitdebuut nog levendig herinneren. Tijdens het pleidooi van zijn eerste strafzaak werd Mark Teurlings naar eigen zeggen niet gehinderd door enige kennis van zaken.

Mark Teurlings
Advocaat / eigenaar bij Teurlings Advocatenkantoor
Beëdigingsdatum: 13 december 1994

De zaak

“Na mijn afstuderen ben ik meteen voor mezelf begonnen als advocaat. Ik had een buitenpatroon die me op weg hielp bij civiele zaken. Daar heb ik veel aan gehad, in een pleidooi gebruik ik nog steeds weleens een begin- of eindzin die ik van hem heb geleerd. Maar met de rode strepen die hij door mijn teksten zette, was ik het meestal oneens. Ik bepaalde liever zelf hoe ik iets verwoordde. Toen ik mijn eerste strafzaak kreeg, besloot ik mijn buitenpatroon dan ook niet om hulp te vragen.

Van de zaak weet ik geen inhoudelijke details meer, maar het was een simpele aanklacht die draaide om drugs, mijn cliënt was verslaafd. Van strafvordering had ik geen enkele kaas gegeten. Tijdens mijn studie snapte ik de ballen van de procedureregels. Ik was vooral opgelucht toen ik na een paar herkansingen en bijles eindelijk het tentamen had gehaald. Die paar strafrechtelijke principes die wel waren blijven hangen, zou ik met deze drugszaak in de praktijk moeten gaan brengen. Dat kwam vast wel goed, ik was tenslotte niet voor niets advocaat geworden.

Het dossier besloeg veertig pagina’s. Nu zou ik dat flinterdun noemen, maar destijds vond ik het duimendik. Toen ik het dossier van voor naar achter had gelezen, besloot ik dat vrijspraak de enige juiste uitkomst was voor mijn cliënt. Van de strafrechtcolleges had ik onthouden dat er diverse procedurele mogelijkheden waren om daar op uit te komen en dat je die op volgorde van wenselijkheid kon indienen. Ik stelde daarom een pleidooi op waarin ik primair vrijspraak vorderde, subsidiair inzette op de niet-ontvankelijkheid van het OM en meer subsidiair op ontslag van rechtsvervolging. En als laatste, als de eerste drie niet zouden worden gehonoreerd, bepleitte ik AVAS: afwezigheid van alle schuld. Zo waren er maar liefst vier wegen die naar Rome zouden leiden: daar kon de rechter toch zeker niet omheen.”

Het pleidooi

“Mijn cliënt ging niet mee naar de zitting, dus ik ging in mijn eentje naar de rechtbank. Ondanks mijn vertrouwen in mijn pleidooi was ik behoorlijk gespannen. Wat als de rechter een vraag stelde waar ik het antwoord niet op wist? Met mijn zeer geringe kennis van zaken was die kans vrij groot. Gelukkig zou de zitting in kleine kring plaatsvinden. Áls het dan mis ging, bleef mijn imagoschade tenminste beperkt.

‘Het was waarschijnlijk handiger geweest als ik op de universiteit beter had opgelet, maar tijdens mijn eerste zitting heb ik pas echt een lesje geleerd’

Niets was minder waar. Tot mijn grote verbazing zat er een hele schoolklas in de zaal, die bij wijze van leerzaam uitje de zitting kwam bijwonen. Terwijl ik plaatsnam tegenover de rechter, werd ik gadegeslagen door een grote groep kinderen die niet eens zoveel jonger waren dan ik. De aanwezigheid van de klas leverde, naast twintig paar extra ogen, ook een overijverige rechter op. Uit educatief oogpunt besprak hij tijdens de zitting het dossier veel uitvoeriger dan gebruikelijk en legde zo nu en dan iets uit aan de leerlingen. Ik probeerde me er niet door van de wijs te laten brengen. Misschien zou de klas straks zelfs ook nog wel iets opsteken van mijn verhaal.

Gefronste wenkbrauwen

Het pleiten zelf ging prima: ik had een goed verhaal met een krachtige uitsmijter. “En uiterst subsidiair meen ik dat er sprake is van afwezigheid van alle schuld, AVAS dus.” Toen ik uitgesproken was, keek de rechter me met gefronste wenkbrauwen aan. ‘Maar meneer Teurlings, wat is dan de grondslag van uw AVAS-verweer?’, vroeg hij. Het zweet brak me uit. Grondslag? Wat bedoelt hij? Toen richtte de rechter zich tot de klas. ‘Als je als advocaat een AVAS-verweer voert voor je cliënt, moet je daar wel een heel goede reden voor hebben. Waarom zou je cliënt moeten worden uitgesloten van schuld?’ De rechter keek mij weer aan. ‘Nou, meneer Teurlings?’

Ik begreep er niets van. Of eigenlijk dacht ik dat de rechter het niet begreep. De term was toch ‘afwezigheid van alle schuld’? Dat betekende toch gewoon ‘er is geen schuld’? Met andere woorden: er kan hem niets worden verweten. Heel bijzonder dat de rechter dat niet snapte. Of.. zat ik er zelf toch helemaal naast? Waarom is dit zo’n belangrijk punt voor de rechter, na alles wat ik nog meer had bepleit? Ik had het inmiddels bloedheet in mijn toga. ‘Omdat het niet zijn schuld is’, bracht ik uit. De rechter knikte. Tot mijn grote opluchting vroeg hij niet verder. Waarschijnlijk niet omdat hij tevreden was met mijn antwoord, maar omdat hij wel doorhad dat er niets meer in het vat zat.

Niet lang daarna was de zitting afgelopen. Snel maakte ik me uit de voeten. Hoe de zaak uiteindelijk precies afliep, kan ik me helaas niet meer herinneren. Maar vrijspraak werd het zeker niet.”

De evaluatie

“Na deze ontluisterende ervaring heb ik natuurlijk wel meteen uitgezocht hoe het nou precies zat met AVAS. Waarom ging de rechter daar zo op aan? Toen pas kwam ik erachter dat ‘afwezigheid van alle schuld’ betekent dat iemand het wel degelijk heeft gedaan, maar dat hem op basis van specifieke schulduitsluitingsgronden niets verweten kan worden. Ik leerde ook dat er zelden een beroep wordt gedaan op AVAS en dat het bovendien alleen in zeer uitzonderlijke gevallen wordt toegekend. Van de gedachte dat ik deze beladen term als onervaren advocaat zo nonchalant had gebezigd, kreeg ik met terugwerkende kracht het schaamrood op de kaken.

Ik ben na deze zaak nog een tijd onzeker geweest over mijn eigen kunnen. Vaak twijfelde ik: is het niet gek wat ik nu zeg? Kan ik dit verzoek wel doen? Vaak had ik het gevoel dat anderen in de rechtbank het beter wisten dan ik. Maar door schade, schande en lef ben ik wijs geworden als advocaat. Door het gewoon te dóen, werd ik er steeds beter in. Die eerste strafzaak was achteraf ook een waardevolle ervaring. Het was waarschijnlijk handiger geweest als ik op de universiteit beter had opgelet, maar tijdens mijn eerste zitting heb ik pas echt een lesje geleerd.”