“Er wordt al dertig jaar gediscussieerd over uurtje factuurtje, maar in de praktijk wordt nog altijd 90 tot 95% van de diensten van de advocaat op deze wijze afgerekend. Dus waar hebben we het over?,” zegt Maarten de Haas van RaymakersvdBruggen. “Uurtje factuurtje is verouderd, en het is bovendien een systeem met perverse prikkels,” zegt zijn opponent Antoine Endtz van het met vaste prijzen werkende kantoor Endtz & Co.
Door Lucien Wopereis
Endtz en De Haas gingen dinsdag met elkaar in debat tijdens de studiemiddag Verdienen en declareren in de advocatuur, georganiseerd door uitgeverij Celsus en SupportlawyerOnline. Circa veertig belangstellenden woonden de door Michiel van Straaten geleide studiemiddag bij. Plaats van handeling: het Nieuwe Werken-kantoor Delissen Martens Advocaten in Den Haag.
De aftrap wordt verzorgd door Advocatenblad-columnist Matthijs Kaaks, die zoals gebruikelijk wel bereid is om tegen wat politiek correcte haren in te strijken. Transparant declareren is voor “serviele urenschrijvers die denken in blokjes van zes minuten”. Transparant declareren “is de vluchtheuvel voor anonieme juridische dienstverlening, het is een zwaktebod”. Van die anonieme urenschrijvers wordt geen enkele cliënt een tevreden klant, betoogt Kaaks.
Nee, het gaat om vertrouwen, stelt hij. Een advocaat in het oosten van het land zou elk jaar in januari zijn vijftig cliënten een rekening van tienduizend euro sturen. Voor dat bedrag staat hij zijn cliënten het hele jaar bij, ongeacht wat er op hun pad komt. Dat is de advocatenutopie, meent Kaaks. “Hier draait declareren geheel op vertrouwen en zekerheid.” Hij zegt er ook bij dat het gaat om een urban legend, dus het is niet duidelijk of die advocaat ook werkelijk bestaat.
De Haagse deken Bas Martens, de volgende spreker, heeft de sterke indruk dat niet veel advocaten anders willen declareren dan door middel van uurtje factuurtje. In zijn toezichthoudende taak als deken komt hij vrijwel geen alternatieve beloningsarrangementen tegen. En er is volgens Martens ook niets tegen deze vorm van declareren. “Uurtje factuurtje is in de basis de meest eerlijke manier, als je het maar goed doet.”
Wel hebben advocaten de plicht om vooraf zo goed mogelijk in te schatten wat een zaak gaat kosten, ook al weet je van tevoren niet hoe die precies zal verlopen. En mochten de kosten hoger oplopen dan voorzien: altijd communiceren met de cliënt. Zijn belangrijkste advies: “Zorg ervoor dat de declaratie zacht landt.”
De verantwoordelijke partner moet de regie hebben. “Medewerkers moeten hun uren schrijven, en kijken daardoor doorgaans wat minder zorgvuldig naar de verhouding met de cliënt. Dat is de verantwoordelijkheid van de partner. Die zal nog altijd een fact check moeten doen voordat de factuur de deur uitgaat.”
Geen kantoorkosten, geen reistijd
General Counsel Max Hübner van pensioenfonds PGGM is aanwezig als representant van de klantzijde. Hij heeft naar eigen zeggen de externe legal spend bij zijn bedrijf in twee jaar teruggebracht van 30 naar 10 miljoen. Er zijn wel interne kosten bijgekomen omdat hij zelf juristen heeft aangenomen, maar dan nog is hij flink goedkoper uit.
Andere maatregelen: hij accepteert geen kantoorkosten, de reistijd van advocaten betaalt hij niet en zijn medewerkers hangen niet meer voor elk wissewasje aan de telefoon met de advocaat. “Iemand met tien jaar ervaring hoeft niet te bellen met een advocaat voor extra zekerheid, die weet zelf best of iets wel of niet kan.”
Volgens Hübner zal uurtje factuurtje voor specialistisch advies op maat (‘bespoke advice’) blijven bestaan, maar zal terugkerend en eenvoudig werk steeds vaker worden afgerekend op basis van vaste prijzen. Op basis van die inschatting komt hij tot een toekomstige verhouding van 60% uurtje factuurtje en 40% fixed fee.
Fraude
Antoine Endtz zet in zijn debat met Maarten de Haas de boel op scherp. Hij stelt dat de advocatuur – sinds de commercialisering van de jaren zeventig van de vorige eeuw – op te grote afstand van de cliënt is komen te staan, met fraude tot gevolg. “Uurtje factuurtje stelt de kantoren in staat om zelf aan de knoppen te draaien. De bestanddelen zijn dan de uurtarieven, de geschreven uren en de leverage. Dat systeem noopt tot fraude. Ik pleit daarom voor vaste prijzen, zodat de cliënt net als bij de loodgieter van tevoren weet waar hij aan toe is.”
Uurtje factuurtje corrumpeert ook op een andere manier, aldus Endtz. “Advocaten hebben er in dat systeem belang bij om de boel te laten escaleren. Dan kunnen zij immers uren schrijven. Volgens mij moet dat andersom. De advocaat moet de-escaleren, juist preventief te werk gaan. Uurtje factuurtje draagt niet bij aan een klimaat van verzoening.”
Zijn opponent consultant Maarten de Haas gelooft volstrekt niet dat advocaten de boel opstoken om zo meer uren te kunnen schrijven. “Advocaten zijn professionals die er alles aan doen om de relatie met de cliënt goed te houden. Alles wat die relatie kan verstoren, wordt buiten de deur gehouden.”
Verder wijst hij op de populariteit van uurtje factuurtje: 90 tot 95% declareert volgens hem nog altijd op deze wijze. “We praten er al ruim dertig jaar over, maar uiteindelijk verandert er weinig. We kunnen eenvoudigweg niet anders concluderen dan dat uurtje factuurtje voor velen nog altijd een heel aantrekkelijke methode is.”
Frederique Leeflang van Boekel De Nerée stelt daarop dat er wel degelijk iets aan de hand is. “De laatste vijf jaar wordt er steeds vaker om alternatieven gevraagd.”
Pallet
Daarmee lijkt er, mede door input vanuit de zaal, wat meer consensus bij de aanwezigen te ontstaan: het gaat er om wat de cliënt wil, en het is aan de advocatenkantoren om in samenspraak met die cliënt een pallet van beloningsarrangementen te ontwikkelen en aan te bieden. Dat kan zijn uurtje factuurtje, maar ook capped fee of vaste tarieven. Niet óf óf, maar én én. Daarmee kan iedereen tevreden aan de borrel.