Ging zijn vorige film nog in première op het filmfestival van Cannes, Schneider vs. Bax, de nieuwste film van regisseur Alex van Warmerdam, draait gewoon weer als eerste in eigen land. Met een overdaad aan drugs, geweren, absurde dialogen en riet, heel veel riet, is het ook wel een heel erg Nederlandse productie geworden.
Door Jan-Kees van Oord
Schneider vult zijn broodtrommeltje met boterhammen met kaas op eenzelfde manier als dat we in andere films een magazijn gevuld zien worden met kogels. Hij is huurmoordenaar van beroep en heeft met veel tegenzin op zijn verjaardag een spoedklus moeten aanvaarden. Of hij schrijver Ramon Bax – gespeeld door Van Warmerdam zelf – uit de weg wil ruimen. Bax verblijft op dat moment in een hutje midden in een natuurgebied en is daardoor een makkelijke target. “Schat, voor het middaguur ben ik thuis,” zegt Schneider nog tegen zijn vrouw.
Coke en muesli
Makkelijk wordt het uiteraard niet voor Schneider. Van Warmerdam, verantwoordelijk voor zowel scenario als regie, heeft voldoende absurde personages en dialogen in zijn assortiment om het Schneider knap lastig te maken. Zo komt de depressieve dochter van Bax langs, een obstakel waar Schneider geen rekening mee had gehouden. Het gekibbel tussen Bax en zijn dochter is een verhaallijn op zich. Wanneer zij hem aanspreekt op zijn aanhoudende drugsgebruik zegt hij: “Ik gebruik af en toe coke en ik rook een jointje. Jij eet muesli, daar zeg ik toch ook niets van?” Dergelijke tegenstellingen zijn er volop en zorgen ervoor dat de film fris blijft en geen moment verveelt.
Films van Alex van Warmerdam hebben doorgaans eenzelfde werking op volwassenen als de boeken van Annie M.G. Schmidt op kinderen. Ze zijn uiterst vermakelijk, bevatten terloops fantastische elementen en stippen waarden aan die centraal staan in een mensenleven. Van Warmerdam zet echter vraagtekens bij de vanzelfsprekendheid van dergelijke waarden en laat met een flinke dosis zwarte humor zien hoe die waarden, in de grote mensenwereld, vaak beschadigd of afgedwaald zijn geraakt.
Eindeloze rietvelden 
In zijn vorige film Borgman trekt de beoogde status en aanzien van een gezin een bende duivels aan die het familiegeluk structureel ten gronde richt. In Schneider vs. Bax wordt de houdbaarheid van aardig wat intermenselijke relaties op de proef gesteld. We zien man vs. vrouw, vader vs. dochter, werknemer vs. werkgever, kleindochter vs. opa, collega vs. collega, maar bovenal dus Schneider vs. Bax. Dit alles tegen het decor van eindeloze rietvelden en plassen die schitterend belicht in beeld zijn gebracht: de natuur als arena van menselijke strijd.
Je vraagt je af of Schneider vs. Bax bekeken moet worden als een allegorie: een versleutelde vertelling waarachter een moraal of een idee schuilgaat. Op het moment dat je je als kijker daarvoor openstelt, focust de film zich echter weer zo sterk op de handelingen van de personages, dat je de gedachte aan een eventueel verborgen betekenis laat varen. De film beklijft daardoor minder, maar het kijkplezier wordt des te groter.
Jan-Kees van Oord (1985) studeerde Literatuurwetenschap aan de Universiteit Leiden en de University of Michigan. Film kijken ziet hij als een nuttig tijdverdrijf.