Advocaat en columnist Jaap Baar denkt terug aan de eigen bijdrage van een cliënt die hij nooit ontving. Door de stelselvernieuwing rechtsbijstand int de Raad voor Rechtsbijstand deze bedragen straks. ‘Bij uitstek een onderdeel van de vernieuwing dat rijp is voor invoering.’
Enige tijd geleden ontving ik een mail van een schuldhulpverlener met het verzoek een totaaloverzicht van de vorderingen, die ik eventueel op een bepaald iemand zou hebben, door te geven. De naam van de schuldenaar in kwestie, zei mij niets.
Geen verhaalsmogelijkheden
Lang leve de digitalisering, want na de naam ‘door ons systeem te hebben getrokken’ – zoals dat zo mooi heet -, kwam ik erachter dat ik de beste man nagenoeg vier jaar geleden heb bijgestaan in een overzichtelijk strafzaakje.
Na wat verder speuren bleek mij dat de eigen bijdrage destijds niet was voldaan; die was na enkele maanden afgeboekt, want deze was niet inbaar. Dit aangezien het een drugsverslaafde cliënt betrof, zo vond ik terug in mijn aantekeningen, waarbij geen verhaalsmogelijkheden bleken te zijn.
Inmiddels begon het mij te dagen dat ik destijds nog samen met deze cliënt bijzondere bijstand heb aangevraagd bij de gemeente waar hij zijn uitkering ontving. Deze werd ook toegekend. De gemeente had echter niet, zoals gebruikelijk, de bijzondere bijstand direct naar mijn kantoor gestort, maar op de rekening van de cliënt zelf. Niet heel verwonderlijk dat het bedrag van die eigen bijdrage mij nooit heeft bereikt.
Volledig afgeboekt
Ik belde de schuldhulpverlener. Men was in het kader van de schuldhulp aan het inventariseren of een minnelijke schuldregeling mogelijk was. Direct werd mij verteld dat niet werd verwacht dat het aangeboden percentage hoger dan tien tot twintig procent van de initiële vordering zou bedragen. Dat zou dus – in het beste geval – betekenen dat ik na vier jaar nog circa dertig euro tegemoet zou kunnen zien.
Overigens niet ineens; het ging om schuldbemiddeling, waardoor dat bedrag vervolgens in drie tot vijf jaar uitgekeerd zou worden. Ik heb vriendelijk bedankt ervoor, en gezegd dat mijn vordering als volledig afgeboekt kon worden beschouwd. Het leek mij te veel moeite om voor dit bedrag die afgeboekte eigen bijdrage weer ten dele naar boven te halen.
Nieuwe stelsel rechtsbijstand
Door deze gebeurtenis moest ik denken aan de plannen voor het nieuwe stelsel rechtsbijstand, waarvan de toenmalige minister voor Rechtsbescherming (Sander Dekker, red.) in zijn brief van november 2018 de contouren schetste (TK 2018-2019, 31753, nr. 155). Daarin wordt voorgespiegeld dat eigen bijdragen voortaan niet meer door de rechtsbijstandverlener zouden worden geïnd, maar door de Raad voor Rechtsbijstand zelf.
Een van de weinige verstandige ideeën van deze minister (en dat bedoel ik in algemene zin, niet alleen op dit dossier), zij het dat dit niet zijn idee was, maar dat van de commissie Wolfsen en zij het dat de motivatie voor dit voorstel volstrekt verkeerd was. Volgens de minister werd hiermee immers voorkomen dat eigen bijdragen niet worden geïnd; een perverse prikkel die advocaten zelfs zouden inzetten om cliënten te werven.
Bezuinigingsmaatregel
Enfin, een goede 3,5 jaar later en op dit punt zijn we nog niet opgeschoten. In het regeerakkoord is de stelselvernieuwing rechtsbijstand opgenomen. Gelukkig zijn er door de ontwikkelingen de laatste jaren wel wat veranderingen in de oorspronkelijke plannen, maar de stelselvernieuwing zal nog altijd worden doorgevoerd en er lopen thans volop pilots.
Hoe het staat met het plan om de inning van de eigen bijdrage bij de advocaat weg te halen, kom ik echter nergens meer tegen. Daar is in de laatste voortgangsbrieven niets over terug te vinden, terwijl dit toch betrekkelijk makkelijk in te voeren zou moeten zijn.
Uit een eerdere doorberekening van de modernisering van het stelsel rechtsbijstand blijkt bovendien dat de kosten van inning van de eigen bijdrage tussen de 8,30 en 10,21 euro per eigen bijdrage zouden bedragen – waarbij rekening is gehouden met de kosten voor oninbare eigen bijdragen. Dat lijkt mij een absolute bezuiniging ten opzichte van nu.
Mij dunkt immers dat het feit dat iemand van een gemeente zich moet buigen over de aanvraag bijzondere bijstand, en dat dan 3,5 jaar later een schuldsaneerder met die vordering de boer op moet, een veelvoud kost. Zelfs als het risico voor het niet innen van die eigen bijdrage, bij de advocaat ligt in plaats van bij de overheid.
Rijp voor invoering
Volgens mij is dit dan ook bij uitstek een onderdeel van de vernieuwing dat inmiddels wel rijp is voor invoering. Verdere pilots, of de rest van de stelselvernieuwing afwachten, lijken mij daarvoor toch niet nodig.
Ik mag dan ook hopen dat dit zal zijn ingevoerd, voordat de schuldhulpverleners gaan bellen met voorstellen voor schuldenakkoorden met betrekking tot de eigen bijdragen uit dit kalenderjaar. Dat zal immers op zijn vroegst in 2026 zijn.
