De gevolgen van de crisis op de financiële markten, sombere economische vooruitzichten en dalende huizenprijzen zijn nu ook in het notariaat goed voelbaar. De beroepsgroep die voor ongeveer 70% van de omzet afhankelijk is van onroerend goed heeft het merkbaar moeilijker. Het jaar 2009 kent geen goed begin is de verwachting. “Er zullen zeker wat klapjes gaan vallen.”
Notaris Nick van Buitenen van het Utrechtse Van Grafhorst Notarissen: “Er is een omslag geweest in het afgelopen jaar. Eerst kocht men zelf een huis en verkocht daarna de eigen woning. Nu is dat omgedraaid en wil men eerst het eigen huis verkopen voordat men tot koop overgaat. Er staat daarom nu heel veel te koop en er zijn relatief weinig bezichtigingen. Er is daardoor een prop in de markt ontstaan en die prop moet er eerst uit.”
Van Buitenen merkt nu duidelijk dat er door de gebeurtenissen van de laatste weken minder transacties zijn: “De kredietcrisis loopt al een jaar, maar is nu veel heftiger door de recent inzakkende aandelenmarkten. Vanaf vorig jaar hebben we al iets van een afname gezien, maar niet zo spectaculair als nu. Daarmee doel ik puur op de onroerend-goedpraktijk.”
Vanuit de markt hoort de notaris verhalen van collega’s zijn die al slecht draaien. Grotere kantoren hebben het volgens hem moeilijker, en de van nieuwbouwprojecten afhankelijke notariskantoren hebben het extra zwaar. “Als notariaat zullen er zeker wat klapjes gaan vallen.” Volgens Van Buitenen zullen de omzetten in het notariaat in het begin van 2009 merkbaar minder zijn.
Recente cijfers van het Kadaster ondersteunen zijn bevindingen. In het vorige week uitgegeven kwartaalbericht over de particuliere woninghypotheken is landelijk over de hele linie een forse krimp te zien ten opzichte van het vorige kwartaal. Een afname van zeven procent. Vergeleken met dezelfde periode van vorig jaar is dat zelfs ruim vijftien procent minder.
In het segment van oversluitingen die als eerste hypotheek zijn ingeschreven is er een afname van dik veertien procent te zien vergeleken met het vorige kwartaal. Het derde kwartaal van vorig jaar naast de cijfers van dit jaar geeft een afname van een derde te zien.
Met name in de provincies Drente (-15,06%), Friesland (-23,13%) en Flevoland (-21,65%) is er een daling van tientallen procenten vergeleken met het derde kwartaal van vorig jaar. Maar ook in de rest van het land zit de afname steevast rond de vijftien procent. Dit is over alle segmenten gerekend. In deze cijfers zijn de effecten van de kredietcrisisperikelen in oktober nog niet meegenomen.
Het Kadaster zelf heeft ook flink last van de malaise. In juli heeft het Kadaster sommige tarieven noodgedwongen tot 30% verhoogd vanwege het verminderde werkaanbod.
Executieverkopen
In het Drentse Smilde voert notaris en ringvoorzitter Ed Engelen zijn praktijk. Ook bij hem komen duidelijke berichten binnen dat het minder gaat. Engelen noemt het moment toen de korte en lange rente vorig jaar samenvielen als het moment dat de omslag kwam. “In mijn beleving was dat het moment dat de ellende voor ons begon. Toen ik met collega’s sprak werd duidelijk dat het aantal opdrachten drastisch afnam.”
De notaris verwacht dat nu ook het aantal executieverkopen begonnen is aan een toename en volgend jaar een flinke vlucht zal maken.
“Je kunt berekenen dat er executies gaan komen. Ik begin daar de eerste signalen van te zien. Banken vragen vaker een grosse van de hypotheekakte op. Dat is een speciaal soort afschrift en een formele stap waarmee ze een executie kunnen opstarten. Begin deze eeuw hebben de banken de normen verlaagd van wat je maximaal mocht lenen. Maar er waren soms nog gunstige voorwaarden voor het afsluiten van hypotheken. Als je de rente voor zes jaar vastlegde mocht je meer lenen. Die kortlopende hypotheken lopen nu en volgend jaar af.”
Engelen zegt dat hij makelaars kent die paniekerige telefoontjes krijgen van mensen die de aankomende rentelasten straks niet kunnen opbrengen en hun huis niet verkocht krijgen. “Dat is recent.” Hij denkt ook dat er een risico bestaat dat de huizenprijs in een versnelde prijsdalingspiraal terecht komt, als mensen in paniek besluiten hun huis dan maar onder de waarde te verkopen. Bij executie levert de woning gemiddeld 40% minder op.
Zowel Van Buitenen als Engelen verwachten dat de werkelijke daling in inkomsten pas later komt omdat het notariaat de aktes pas later passeert en dus “achter de fanfare aanloopt,” in de woorden van Engelen.
Er zijn ook mensen die wel profiteren van de situatie: “Alleen de schilder die ik sprak, zei baat te hebben bij de crisis. Mensen verkopen niet, maar onderhouden hun huis nu. Hij zat helemaal volgeboekt voor de komende tijd,” aldus Engelen.