Thuiswerken is inmiddels niet meer weg te denken. Bij sommige werkgevers zorgt dit voor onzekerheid; zij willen toezicht houden op de thuiswerkers. Soms gebeurt dit met behulp van spionagesoftware of de webcam die aan moet staan tijdens het thuiswerken. Mag dat wettelijk gezien?
Instructierecht
Op grond van art. 7:660 BW heeft een werkgever een instructierecht. Op basis hiervan is de werknemer gehouden aan de voorschriften van de werkgever omtrent het verrichten van de arbeid en instructies met betrekking tot de goede orde in de onderneming. Instructies kunnen worden onderverdeeld in werkinstructies en ordevoorschriften.
Onder werkinstructies wordt verstaan: de aanwijzingen met betrekking tot de taakuitoefening, zoals de wijze van uitvoering, gebruik van bepaalde systemen, enz. Ordevoorschriften zijn bijvoorbeeld veiligheidsvoorschriften, ziekteverzuim, representativiteitsvoorschriften en bedrijfskleding. Zowel werkinstructies als ordevoorschriften dienen in relatie te staan tot het werk van de werknemer.
Dit instructierecht is echter niet onbegrensd: de werkgever dient dit recht als een goed werkgever te gebruiken en de instructies moeten redelijk zijn. Aan de andere kant is de werknemer gehouden om redelijke instructies op te volgen. Een werknemer die weigert om de redelijke instructies van werkgever op te volgen, handelt in strijd met goed werknemerschap.
Privacy en AVG
Uitgangspunt is dat de werknemer ook tijdens werktijd privacy geniet. Als de werkgever gegevens over de werknemer wil verzamelen, bijvoorbeeld via cameratoezicht, e-mail en internetgebruik of track and trace-systemen, dan moet dit wel volgens de voorwaarden uit de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG):
- De werkgever heeft een legitiem doel (gerechtvaardigd belang). Dit belang moet zwaarder wegen dan het privacybelang van de werknemers.
- De controle moet noodzakelijk zijn. Dat wil zeggen dat er geen andere manieren mogelijk zijn om het doel te bereiken, die minder ingrijpend zijn voor de privacy van de werknemers.
- De werkgever informeert de werknemers over wat toegestaan en wat verboden is, dat controle mogelijk is en op welke manier dat gebeurt. Dit kan bijvoorbeeld met gedragsregels of een protocol.
- De werkgever houdt rekening met het recht op vertrouwelijke communicatie van de werknemers, bijvoorbeeld bij de controle van e-mail of telefoon.
- Als er een OR aanwezig is, heeft de werkgever voorafgaande instemming van de OR nodig.
In geval van controle bij thuiswerken kan ook sprake zijn van een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van de werknemer. Denk aan de partner of kinderen die langs de camera lopen, of aan privégesprekken binnen het gezin. De werkgever dient zich hiervan bewust te zijn, en het is dan ook belangrijk dat de regels en de eisen die worden gesteld aan de werknemers redelijk en duidelijk zijn.
Resultaten onderzoek
Sinds de coronacrisis is er veel meer vraag naar spionagesoftware. Uit een recente enquête van vergelijkingssite Getapp volgt dat bijna 40% van de ondervraagde werkgevers gebruik maakt van spionagesoftware. Ruim 20% geeft aan dat er pas sinds de coronacrisis op deze manier wordt gecontroleerd. Van de respondenten geeft 65% aan deze spionagesoftware te gebruiken om meer vertrouwen te krijgen in de werknemers. En hier ligt nu mijn inziens het probleem.
Vertrouwen
Vertrouwen op de werkvloer wordt als één van de belangrijkste fundamenten van een succesvol en gezond functionerend bedrijf genoemd. Vertrouwen is ook de basis in de relatie tussen de werkgever en de werknemer. En dat begint al bij het eerste sollicitatiegesprek. Zowel de werkgever als de werknemer moeten tijdens het dienstverband investeren in deze vertrouwensband.
De inzet van spionagesoftware of andere controlemiddelen geeft aan dat de werkgever geen of weinig vertrouwen heeft in de werknemers. Hoe minder vertrouwen de werkgever geeft, hoe minder zij dat zal terugkrijgen. Hierdoor zullen de werknemers zich als gevolg van het verminderde vertrouwen minder gaan inzetten voor het bedrijf. Hierdoor krijgt de werkgever nog minder vertrouwen in de werknemers en gaat zij nog meer controle houden. Zo belanden werkgever en werknemers in een neerwaartse spiraal, en dat moet worden voorkomen.
Conclusie
Mits wordt voldaan aan de voorwaarden op grond van de AVG, mag de werkgever maatregelen nemen om thuiswerken te controleren. Maar de vervolgvraag is of dit wel leidt tot het gewenste resultaat voor het bedrijf. Als de werknemers hierdoor minder vertrouwen krijgen in de werkgever, wordt mijn inziens het tegenovergestelde bereikt. Voor een succesvol en gezond functionerend bedrijf is vertrouwen in de werknemers essentieel!
Meer weten over dit onderwerp? Mr. Rachel Rietveld en mr. Lieke Westland schreven voor OpMaat Arbeidsrecht+ een uitgebreide en actuele Practice Note over het onderwerp Privacy en bescherming van persoonsgegevens op de werkvloer.
