Bedrijfsjuristen: advocaten 44% te duur

Bedrijfsjuristen vinden dat specialistisch werk gemiddeld maar liefst 44% goedkoper zou moeten zijn dan wat advocatenkantoren redelijk vinden, een forse stijging ten opzichte van 2008. Dat blijkt uit het vandaag gepresenteerde onderzoek Trends in de commerciële juridische dienstverlening, uitgevoerd door Boer & Croon, in samenwerking met Baskerville en Nyenrode.

Er zit meer dan 150 euro verschil in perceptie tussen wat bedrijfsjuristen en advocatenkantoren een redelijk partnertarief vinden voor complex en specialistisch advies (357 versus 514 euro per uur), zo concludeert Boer & Croon. Voor aanvang van de recessie lag dit nog maar 93 euro uit elkaar. De druk op de tarieven heeft de afgelopen jaren gezorgd voor een daling, maar de markt verwacht nu een stabilisatie van de tarieven. Het uurtje factuurtje-model verliest terrein ten opzichte van vaste prijsafspraken; ongeveer 25% van de omzet wordt op basis van vaste prijsafspraken gedeclareerd, een stijging ten opzichte van voor de recessie.

Vraag en aanbod sluiten niet altijd op elkaar aan. Zo wordt van advocaten een steeds groter begrip van de wereld van de klant verwacht, om zo meer strategisch te kunnen adviseren. Hoewel advocatenkantoren van alles doen om hun medewerkers hierin te trainen, schieten ze nog tekort om de business van hun klanten echt goed te begrijpen, zo stellen bedrijfsjuristen. Vooral stagiaires moeten het ontgelden: bedrijfsjuristen zijn kritisch over de prijs die ze moeten betalen ten opzichte van de toegevoegde waarde die stagiaires leveren. Opvallend genoeg bevestigen de managing partners van advocatenkantoren dat beeld.

Advocaten moeten kiezen

Boer & Croon onderzoeker Adriaan Krans, tevens verbonden aan het Professional Services Instituut van Nyenrode: “De relatie tussen cliënten en die van advocaten had vroeger altijd iets speciaals, iets onaantastbaars. Daar is nu echt een streep door getrokken. En terecht. Advocaten moeten eindelijk gaan kiezen waar ze goed in willen zijn, op welke manier en aan wie ze hun diensten aanbieden en tegen welke prijs. Dit rapport onderstreept de noodzaak hiervan.”

In het onderzoek valt verder op dat bijna 40% van de ondervraagde managing partners van advocatenkantoren geen goed beeld heeft van het functioneren van de juridische afdeling binnen een bedrijf. Krans: “De klanten door en door kennen is één van de basisvereisten voor goed ondernemerschap. Ik zou zeggen: de hort op, naar de klant toe, en zorg maar dat je de interne en externe wereld van de klant leert kennen.”

Krans: “De professionaliseringsslag die wij voorzien in advocatenland richt zich op drie pijlers: strategische keuzes (wat bied ik aan, wie zijn mijn klanten, hoe bied ik dat aan en waar bied ik aan), investeren in kennis over de klant en zijn omgeving, en pricing (welke prijs reken ik voor welk product). Sommige advocatenkantoren hebben al slagen gemaakt in de strategie, maar vooral op het gebied van pricing lopen advocatenkantoren nog ver achter bij andere sectoren. De druk vanuit de markt gaat daar verandering in brengen en creëert ruimte voor kantoren die wel innovatief zijn en kunnen denken.”

In aansluiting op Krans’ waarneming neemt Rob Faasen, managing partner van Eversheds Faasen (opdrachtgever van het onderzoek), een aantal andere ontwikkelingen waar: “Wij zien in Nederland een verzakelijking van de klantrelatie. Vergelijken wij die echter met ontwikkelingen bijvoorbeeld in het Verenigd Koninkrijk, dan staat die ontwikkeling nog in de kinderschoenen. In Nederland is men nog veelal zoekende naar de juiste toonzetting om die relatie te verzakelijken. Er wordt wel gedacht over kostenbesparingen, maar veel te weinig over efficiency.” Faasen vervolgt: “De Nederlandse advocatenkantoren lijken echter nog te veel de markt te dicteren. Dan lijkt het goed ook eens naar het buitenland te kijken. De ontwikkelingen in Nederland volgen op soortgelijke ontwikkelingen 5 à 10 jaar geleden in de UK. Destijds eveneens een imperfecte markt, waarin de aanbodzijde domineerde. Die markt is inmiddels volledig omgedraaid en de balans van de kracht is verschoven van de aanbodzijde naar de vraagzijde, derhalve naar de cliënten. Dat vormt de basis voor echte veranderingen.”

Functioneren van ‘legal’

Het tweede deel van het rapport gaat over het functioneren van juridische afdelingen. Dat de vraag naar juridische ondersteuning verandert, heeft ook te maken met de positie van de bedrijfsjuridische functie binnen ondernemingen, zo concludeert Baskerville, die de interne positie van ‘Legal’ onderzocht. De legal functie in een bedrijf wordt steeds meer businessgedreven. De integratie met de business neemt toe, met zowel een verdieping als een verbreding van de juridische functie tot gevolg, zo stelt Baskerville. Harm Cammel, managing partner van Baskerville: “Je ziet een duidelijke ontwikkeling waarbij bedrijfsjuristen goed worden beoordeeld op hun vakinhoudelijke kennis, maar onvoldoende punten scoren op het meedenken met de business. Er wordt van juristen verwacht dat zij proactief op zoek gaan naar de behoeften die er leven in de organisatie, bij de Raad van Bestuur bijvoorbeeld of de verschillende business units. De invulling van de juridische functie verandert hiermee sterk: van branden blussen naar brandpreventie. Dit biedt een uitgelezen kans voor legal managers en hun team om hun organisatorische en management kwaliteiten verder te ontwikkelen.”

Hij vervolgt: “De omgeving waarin bedrijven opereren wordt dynamischer en complexer en daarmee ook de risico’s die een organisatie bewust neemt of onbewust loopt. Van bedrijfsjuristen wordt verwacht dat zij zich opstellen als een Formule 1 coureur: anticiperen en op tijd actie ondernemen. Immers: hoe beter je remt, hoe beter je tijd. En tegelijkertijd voorkomen dat risicobeheersing een belasting wordt voor commercie en ondernemerschap. Dat is nu onvoldoende het geval.”

Onderzoeksconclusies op hoofdlijnen

Relatie tussen bedrijven en advocatenkantoren (onderzoek: Boer & Croon)

Bedrijven lijken bij het inschakelen van advocatenkantoren steeds vaker te shoppen tussen (steeds meer) verschillende kantoren

Daarbij zet de trend door dat bedrijven onderscheid maken tussen waar ze hoog- en laag complex werk uitbesteden, evenals het gebruik van prijsafspraken tussen bedrijven en hun vaste leveranciers

Daarbij komt dat bedrijven steeds actiever selecteren en beoordelen op de prijs-kwaliteitverhouding

De conclusie is dat de relatie tussen vraag- en aanbodzijde verder is verzakelijkt en dat de concurrentiedruk in de top van de commerciële advocatuur blijft toenemen

In de perceptie van bedrijven worstelen advocatenkantoren nog altijd met de marktvraag naar meer business georiënteerd advies, ondanks dat advocatenkantoren daar hun medewerkers in trainen

De ‘value for money’ van met name stagiaires wordt nog altijd matig beoordeeld. Opvallend is dat advocatenkantoren deze kritiek (h)erkennen: zij laten zich nog kritischer dan de bedrijfsjuristen uit over de value for money van stagiaires ten opzichte van die van partners

Er bestaat over en weer een grote kloof in het oordeel over de efficiëntie van de ander, waarbij opvalt dat veel advocatenkantoren geringe kennis hebben van het reilen en zeilen op juridische afdelingen: bijna 40% van de managing partners zegt geen goed beeld te hebben van het functioneren van juridische afdelingen

Onder druk van klant en markt zijn advocatenkantoren steeds meer genoodzaakt zich aan eerdere prijsindicaties te houden; terwijl klanten juist op het punt van prijsindicaties ruimte voor verbetering zien bij de advocatenkantoren

Alternatieve prijsarrangementen als fixed en capped fees zijn een stabiele factor geworden in de beloning van juridische diensten, ten koste het traditionele ‘uurtje factuurtje’. Inschatting is dat nu circa 25% van de juridische kosten in dit segment op basis van vaste prijsafspraken gaat

De verwachting is dat de tarieven de komende jaren stabiliseren, maar de kloof in perceptie over wat een redelijk tarief is voor ‘complex, specialistisch advies’, is sinds het begin van de recessie sterk toegenomen: van een verschil van 23% twee jaar geleden naar een verschil van 44% nu

Positie van de bedrijfsjuridische functie binnen organisaties (onderzoek: Baskerville)

De bedrijfsjuridische functie wordt steeds meer businessgedreven. De vakinhoudelijke waardering voor het ad hoc uitvoeren van opdrachten (= branden blussen) is met +/- 8 goed maar er is behoefte bij zowel bedrijfsjuristen als interne klanten om de impact van de legal functie scherper in beeld te krijgen (= structurele brandpreventie)

Juridische afdelingen moeten zichtbaarder maken wat hun toegevoegde waarde is. Het gebruik van benchmarks helpt daarbij. Zoals bijvoorbeeld de legal kosten relateren aan de omzet van het bedrijf. Dit wordt slechts door 31% van de respondenten gedaan.

Om goed aan de veranderende wensen te voldoen moeten legal managers hun afdeling en functie een andere invulling geven. Het actief coördineren en anticiperen op risk management en legal management wordt belangrijker. Bovendien krijgen juridische afdelingen nieuwe taken erbij, zoals compliance. Hierdoor wordt de rol van de juridische afdelingen structureel breder

De personele structuur van de legal afdeling wordt meer afgestemd op de business en er is regelmatig intern contact met bijvoorbeeld de Raad van Bestuur of de verschillende business units over de ontwikkelingen binnen het bedrijf. 94% van de respondenten geeft aan minimaal 2 keer per jaar intern overleg te plegen

Legal managers moet meer gaan werken op basis van een concreet plan dat afgestemd is op de ontwikkeling van ‘hun’ bedrijf. Slechts 52% van de respondenten geeft aan dat al te doen.

Onderzoeksopzet

Deelnemende bedrijven zijn ‘grote bedrijven’: zij voldoen alle aan één of beide van de criteria ‘beursgenoteerd’ en/of ‘in meerdere landen actief’

86 bedrijfsjuristen (general counsels) van deze bedrijven hebben meegedaan aan een online onderzoek, dat is gestart in januari 2010

Circa 75 respondenten hebben meegedaan aan 7 ronde tafelbijeenkomsten waarin uitgebreid is gesproken over de relevante onderwerpen; met 65 respondenten is door Baskerville een vervolggesprek gevoerd

Deelnemende advocatenkantoren zijn ‘grote kantoren’: zij voldoen alle aan één of beide van de criteria ‘onderdeel van een internationale partnership’ en/of ‘meer dan 100 fee earners’

13 managing partners van deze kantoren zijn persoonlijk geïnterviewd door Boer & Croon over de externe relatie (deel 1 van het onderzoek)

Het onderzoeksrapport is te downloaden via www.eversheds.nl, www.boercroon.nl, en www.baskerville-associates.nl.

Filed Under: Nieuws