Vandaag zijn de stembureaus open. Als u dit stuk leest heeft u misschien al gestemd, of wellicht stelt u het stemmen tot het laatste moment uit. “Breng in ieder geval geen stem uit ‘die u in gemoede niet gelove rechtvaardig te zijn’,” stelt advocaat en Advocatie-columnist Jaap Baar.
Voor mijn stem zijn toch de paragrafen in de verkiezingsprogramma’s over ‘de rechtsstaat’ (bij de meeste partijen op rechts heden ten dage de rubriek ‘veiligheid’ genaamd) leidend. Advocaten zijn toch immers hoeders van de rechtsstaat, volgens de huidige lijsttrekker van de VVD. Zijzelf en haar partij zijn echter bepaald niet als hoeders van de rechtsstaat te bestempelen.
De Nederlandse orde van advocaten (NOvA) heeft zoals te doen gebruikelijk de verkiezingsprogramma’s doorgelicht op rechtsstatelijkheid en dat levert de VVD een rode kaart op. De plannen van deze partij zijn op meerdere onderdelen in strijd met de rechtsstaat.
Rode kaart
Iets minder dan een maand geleden vond in Den Haag het Gerbrandydebat plaats. Dilan Yeşilgöz maakte daar eveneens haar opwachting, nog in de hoedanigheid van minister. Aan het slot greep een aanwezige advocaat de gelegenheid de loftrompet te steken. Hij sprak, nota bene stellend dat ‘ongetwijfeld namens veel aanwezigen te doen, de hoop uit dat zij premier zou worden en de VVD weer de grootste partij. Mij verbaast dat toch in het bijzonder.
Kijkend namelijk naar die onderdelen waar de VVD een rode kaart voor krijgt vraag ik mij toch sterk af hoe een advocaat – als hoeder van de rechtsstaat – kan hopen op verkiezingswinst van deze partij. De paragraaf, waar de plannen die de rechtspleging direct raken in zijn opgenomen, heet: ‘een vuist tegen onvrijheid’. Lichtelijk ironisch, nu in die paragraaf minimumstraffen worden voorgesteld.
Een voorstel waarmee de rechterlijke straftoemetingsvrijheid geweld wordt aangedaan. Een voorstel bovendien waarvan experts al vaker hebben aangegeven dat het geen goed idee is. Het is nochtans geen geheim dat het ministerie van Justitie en Veiligheid, waar de VVD al geruime tijd de scepter zwaait, de wetenschap negeert als dat politiek beter uitkomt. Ik verwijs u naar eerdere columns zou ik welhaast zeggen.
Verontrustend
De plannen onder de kop ‘aanscherpingen in het gevangeniswezen’ passen in de door het huidige kabinet reeds ingezette lijn om het gevangeniswezen repressiever te maken en de rechten van gedetineerden te beknotten. Ook deze staan ten dele minstens op gespannen voet met de rechtsstaat – mede door de beperking van de verdedigingsrechten die daaruit voortvloeien.
In het programma is tevens opgenomen dat voorkomen moet worden dat jongeren afglijden naar zware criminaliteit, waarbij wordt ingezet op preventie. Dat lijkt zo op het eerste gezicht een goed streven, maar het is zorgelijk dat daarbij wordt voorgesteld om de strafmaat binnen het jeugdstrafrecht te verhogen. Ook het voorstel om soms dwingend het volwassenenstrafrecht toe te passen op minderjarigen is verontrustend. Net zoals de plannen om jongeren onder de twaalf te kunnen straffen via Halt.
Belangenorganisaties inperken
Frappant en zelfs bijna lachwekkend is dat juist onder de paragraaf ‘beschermen van de democratische rechtsstaat’, het plan is opgenomen om te onderzoeken hoe belangenorganisaties beter kunnen worden beoordeeld op representativiteit. Wat de VVD daarmee bedoelt is dat de partij het aantal belangenorganisaties dat de staat daagt gewoonweg wil kunnen inperken.
Dit wordt verkocht als een maatregel om de democratie te beschermen. Niet iedereen is het met de doelstellingen van een belangenorganisatie eens, dus waarom zou die organisatie dan namens ‘de goegemeente’ mogen procederen, zo is de gedachte. Echter, wat die belangenorganisaties doen is afdwingen dat de staat zich aan de eigen wet houdt: niets meer en niets minder.
Wie het met de doelstellingen van die organisatie wel of niet eens is zou dan ook niet uit moeten maken, juist niet in een democratische rechtsstaat. De mogelijkheden die er zijn om de staat zelf aan het recht te houden willen inperken, heeft met het beschermen van de democratische rechtsstaat niets van doen.
Behoorlijk advocaat betaamt
Ik merkte al op dat ik mij erover verbaas dat je als hoeder van de rechtsstaat jezelf achter een partij schaart die de rechtsstaat geweld aandoet. De VDD is daarin overigens lang niet de enige, de NOvA deelde tien rode kaarten uit; de paragraaf ‘veiligheid’ van de PVV is bijvoorbeeld letterlijk om te huilen en vind ik hier het bespreken niet eens waard. Ik ga ervan uit dat er geen weldenkend jurist te vinden is die daar diens stem aan vergooit.
Mocht u uw stem nog niet hebben uitgebracht, dan zou ik toch ten zeerste aanraden het rapport van de Commissie Rechtsstatelijkheid van de NOvA nog even door te lezen. Vraag uzelf daarbij af of het een behoorlijk advocaat betaamt te stemmen op een partij die plannen heeft die de rechtsstaat aantasten.
Breng in ieder geval geen stem uit ‘die u in gemoede niet gelove rechtvaardig te zijn’.
