Kandidaat-notaris Mujtaba Ariaie weet hoe moeilijk het kan zijn om de hulp te krijgen waar je recht op hebt. Hij spant zich nu in om de kloof te overbruggen tussen het notariaat en mensen met een bi-culturele achtergrond. “Sommige notarissen hebben geen idee hoe het er aan de andere kant aan toegaat.”
Op z’n achtste belde Mujtaba Ariaie al met de Belastingdienst. “Belde mijn vader of moeder, dan werd best vaak de hoorn op de haak gegooid. Medewerkers vonden het lastig om mijn ouders te begrijpen. Ze hadden geen geduld of zin om daarvoor moeite te doen. Ik werd wel geholpen omdat mijn Nederlands beter was, maar ik wist niets over fiscale procedures.”
Ariaie, die geboren is in Kabul, is sinds 1993 in Nederland. Toen hij drie was vluchtten zijn ouders met hem en zijn broer van Afghanistan naar Nederland. Zijn moeder was advocaat, zijn vader rechercheur. Blijven was geen optie: het zou hun dood hebben betekend. In 2022 startte hij als kandidaat-notaris bij Fieldfisher in Amsterdam. Met zijn verloofde en twee kinderen woont hij in de hoofdstad. Hun oudste kind, Zora, heeft een zeldzame spierziekte. “Door haar weet ik hoe moeilijk het is om de hulp te krijgen waar je recht op hebt. Je moet je een weg banen tussen allerlei regelingen. Dat lukt niet iedereen.”
Het besef dat niet iedereen dezelfde mogelijkheden heeft ‘om dingen te regelen’ heeft hem gevormd én ertoe geleid dat hij in de klankbordgroep ‘Toegang tot het recht’ zit. Dit gezelschap van (kandidaat-)notarissen uit heel Nederland spant zich in voor mensen met een afstand tot het notariaat. Om de drempels tot het notariaat te verwijderen of tenminste te verlagen, stimuleren ze onder meer een sociaal notariaat en kijken ze hoe ze het taalgebruik kunnen vereenvoudigen. Ariaie heeft daarnaast ook een eigen project: hij verzamelt (kandidaat-)notarissen met een bi-culturele achtergrond die andere bi-culturelen willen helpen.
Hoe belandde je in de klankbord groep?
“Toen ik in het Notariaat Magazine las dat de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie het notariaat toegankelijk wil maken voor iedereen en een klankbord groep had opgezet, meldde ik me aan. Volgens de KNB weet een groot deel van de bevolking het notariaat niet te vinden, bijvoorbeeld door geldgebrek of een verstandelijke beperking. Sommige notarissen ontkenden dat er een kloof was. Anderen erkenden dat het notariaat niet iedereen kan bereiken, maar zagen geen probleem: ‘Blijkbaar hebben ze ons niet nodig.’ Hoe kun je dat zeggen, dacht ik. Dan weet je niet hoe het er aan de andere kant aan toegaat. Bovendien: het recht is voor iedereen, dus moet het voor iedereen toegankelijk zijn. Dat de KNB het recht toegankelijker wil maken – fysiek en digitaal – is onderdeel van de strategische agenda 2020-2025. Goed dat de organisatie nadenkt over de toekomst.”
Vertel eens over je ‘subgroep’?
“In overleg met de KNB heb ik (kandidaat-)notarissen met een bi-culturele achtergrond opgeroepen om zich te melden als ze zich willen inzetten voor bi-culturelen met een afstand tot het notariaat. Samen kunnen we een brug slaan tussen deze groep en het notariaat. Mijn oproep leverde veel reacties op. Onze eerste bijeenkomst was op 29 november 2023. Acht deelnemers, allemaal uit het notariaat, vooral kandidaat-notarissen. Ze werken voornamelijk bij grote Randstedelijke kantoren en hebben uiteenlopende achtergronden: Pools, Grieks, Marokkaans, Surinaams Hindoestaans. Wij herkenden elkaars verhalen.”
Vertel?
“Voor toegang tot het (notariële) recht is geld nodig. Behalve economisch kapitaal is cultureel kapitaal belangrijk; je moet de taal spreken en het systeem begrijpen. Daarnaast moet je de juiste mensen om je heen hebben – sociaal kapitaal. Sommigen hebben drie soorten kapitaal, anderen geen één. Voor een grote groep, waaronder ook witte Nederlanders, is toegang tot het recht niet vanzelfsprekend. Dat bi-culturelen een afstand tot het notariaat hebben, komt vooral door de kosten en taal- of cultuurbarrières. Veel deelnemers van de subgroep moesten net als ik tolken voor hun ouders. Ook hun ouders werden geregeld geschoffeerd vanwege hun imperfecte Nederlands. Mijn ouders kwamen on voldoende voor zichzelf op. Ze durfden amper vragen te stellen aan mensen met een titel, terwijl ze rechten hadden gestudeerd en goede banen hadden in Afghanistan. Ze beseften dat ze hun status kwijt waren en maakten zichzelf klein. Dat ‘kleinmaken’ zie je bij veel bi-culturelen.
Omdat ze vaak slecht worden behandeld, staan bi-culturelen wantrouwend tegenover instanties. Ik ken Afghanen die nog geen kopje koffie kregen toen ze naar de notaris gingen. Het leek alsof ze werden weggekeken omdat men dacht dat ze geen geld hadden. Daardoor kregen ze het idee dat het notariaat alleen voor rijke, witte Nederlanders is. Overigens kennen veel Afghanen het notariaat niet eens. In Afghanistan doen overheidsinstanties het werk van notaris sen. Die informatieachterstand zie je bij veel bi-culturelen.”
En daar gaan jullie mee aan de slag.
“Ja. We gaan vertellen wat het notariaat doet en dat we er voor iedereen zijn. Om de maatschappij te informeren willen we langsgaan bij buurthuizen, mbo-scholen en bi-culturele verzorgingshuizen. Daarnaast gaan we juridische vragen van bi-culturelen beantwoorden, bijvoorbeeld via een telefonische hulplijn of fysiek spreekuur. Ook willen we ze helpen als ze iets notarieel moeten vastleggen. Ik spreek zelf Farsi, een van de talen die in Afghanistan wordt gesproken. Om met zo veel mogelijk verschillende mensen te kunnen connecten, willen we in de subgroep zo veel mogelijk verschillende talen en culturen verenigen.
Om onze ambities waar te maken, moeten we de subgroep uitbreiden. Niet alleen met (kandidaat-) notarissen, maar ook met klerken, secretaresses en iedereen die een brug kan slaan tussen ons en de bi-culturelen. Uiteindelijk willen we landelijke dekking bieden. Met 100% inzet moet dat lukken.” Groei, dus.
Zijn er in het notariaat genoeg bi-culturelen?
“De meeste medewerkers hebben geen bi-culturele achtergrond, maar kantoren spannen zich in om diverser te worden. Ik heb gemerkt dat bi-culturelen bij de meeste kantoren heel welkom zijn. Bi-culturelen moeten vooral niet denken dat ze er geen kans maken. In de ideale wereld krijgen we een landelijke dekking, zodat we iedereen kunnen helpen. Iedereen is welkom om zich bij ons aan te sluiten, ook mensen zonder bi-culturele achtergrond. Samen zijn we zoveel sterker.”
Welke notariële kwesties zullen voorbijkomen?
“Ik verwacht veel vragen op het gebied van het personen- en familierecht en erfrecht. Hoe zit het met je bezittingen als je een dubbel paspoort hebt en overlijdt? Welk erf- of huwelijksvermogensrecht is dan van toepassing? Veel bi-culturelen hebben bedrijven. Daarom verwacht ik ook vragen over vastgoed- of ondernemingsrecht. Het is de bedoeling dat we eerst connecten en daarna hun probleem in kaart brengen. Het kan dan zijn dat cliënten denken dat iets vanzelf goedkomt, maar dat wij ze vertellen dat ze een akte nodig hebben. Hopelijk kunnen we ze dan verwijzen naar een kantoor dat dit gratis of voor een gering bedrag doet. Sowieso is het belangrijk dat kantoren meewerken. Ze moeten medewerkers en uren ter beschikking stellen voor de subgroep, zonder dat ze daar geld voor ontvangen. Maar wat ze er wél voor terugkrijgen, is eigenlijk mooier: ze dragen bij aan een inclusieve re maatschappij.”
Ariaie’s oproep vind je onder meer op notarisworden.nl – Wil je je ook aanmelden? Stuur dan een mail naar futureproof@knb.nl
Sociaal Notariaat
Op 8 maart 2023 begon notaris Yvonne Vleeshouwers het eerste sociaal notariaat van Nederland. Ze houdt spreekuur in een wijkcentrum in Den Bosch. Bewoners van de stad kunnen er terecht voor gratis advies. Ook is er een stichting voor cliënten die een akte nodig hebben, maar deze niet kunnen betalen. De KNB streeft naar meer sociale notariaten. Mujtaba Ariaie juicht dit toe. In de Wet op het notarisambt staat dat mensen met weinig geld een vergoeding kunnen krijgen. Dit geldt voor familierechtelijke zaken, maar bijvoorbeeld niét voor onder nemingsrechtelijke kwesties. Volgens hem is de huidige regeling te beperkt en de eigen bijdrage van negenhonderd euro te hoog. Immers: “Een testament kost al snel 1500 euro.”
Lees ook:
