Als je veel columns schrijft over legal tech, dan zie je tijdens de research veel afbeeldingen voorbij komen over robots, AI, automatisering en het recht. En daarbij is de technologie altijd zeer gevarieerd afgebeeld; ik heb wel honderd smaken robot gezien.
Maar de afbeeldingen bij juridische berichten zijn vaak simpel en cliché: een rechtershamer, een toga en af en toe een pruik. Oké, laatst een weegschaal bij een robotvrouwe Justitia. Natuurlijk, dat is makkelijke visuele taal want het recht is abstract. Maar er zit iets diepers achter waar ik het niet mee eens ben, namelijk dat legal tech en AI gewoon het recht automatiseren. Dat is niet zo.
De term legal tech is breed: alle technologie en software waarmee de juridische sector zijn voordeel kan doen. In de klassieke vorm spreken we van automatisering: het versnellen en automatisch uitvoeren van bestaande processen. Met een typemachine of tekstverwerker een document opstellen gaat nu eenmaal makkelijker en is minder foutgevoelig dan met de hand deze acties uitvoeren.
Automatisering kennen we uit het verleden, en mensen kunnen zich er dus een goede voorstelling van maken wat de volgende stap gaat zijn. Een robot waar nu een advocaat staat. Een AI-tool die het contract screent. Een laptop die via usb met een hamer slaat. Dat werk. En dat is ook waar de illustratoren mee werken.
Niet automatiseren, maar transformeren
Maar legal tech is echt iets anders dan automatiseren. Het is transformeren, op een andere manier het werk doen. Een robot gaat echt niet met een mechanische hand op een toetsenbord typen. Die tekst produceert hij op een heel andere manier, daar is geen toetsenbord – of hand – meer voor nodig.
Om legal tech tot een succes te maken, moet je dus ook kunnen inzien hoe je huidige processen werken en hoe je dat anders aan kunt pakken. Niet alleen maar een element eruit halen en daar een stuk software – laat staan een AI-tool of robot – voor in de plaats zetten. Dan automatiseer je wel, maar transformeer je niet. En de grote kansen en besparingen haal je juist door te transformeren.
Transformatie in de juridische sector blijft voor veel participanten een hele taaie klus. Die processen en manieren van werken hebben we natuurlijk niet pas sinds gisteren. Ze zijn ontwikkeld om juridische conflicten uit te vechten, of vraagstukken op een gestructureerde manier op te lossen. Er zijn dus hele goede redenen waarom die processen nu verlopen zoals ze doen: ze zijn bewezen effectief.
Naast de redenen die ik al eerder noemde waarom legal tech inzetten zo traag gaat, is dit een heel belangrijke. Het vervangen van iets dat bewezen werkt door iets dat wellicht beter werkt, dat is natuurlijk spannend en risicovol. En laten juridisch professionals nou net niet bezig zijn met de hele dag risico’s nemen en spannende dingen doen.
Vertrouwen scheppen
Dat wil niet zeggen dat het niet kan. Maar het vereist vertrouwen, weten wat de techniek kan en van daaruit de rol van technische oplossingen vergroten. Neem een contract review. Nu leest de jurist alles zelf. Een tool kan een prescreening doen: let hier eens op, hier staat wat raars en hier mist een bedrag. De jurist leest dan nog steeds alles, maar is sneller klaar omdat de ongewone dingen alvast gesignaleerd zijn. Hij kan natuurlijk controleren wat de tool doet, en zal dan leren dat de tool het vrijwel altijd bij het juiste eind heeft. Dat schept vertrouwen.
Is dat vertrouwen er eenmaal, dan kun je besluiten de simpele gevallen aan de tool te laten. Komt er niets raars uit, is alles ingevuld en geen afwijkingen van wat wij accepteren? Dan hoeft er geen mens meer naar te kijken – of hooguit als steekproef.
Gaat dat ook een tijdje goed, dan kun je die tool verplaatsen in de organisatie: niet als hulpje van de jurist, maar als eerste aanspreekpunt voor de business. Nu riekt het al een beetje naar transformatie, want nu kan de business zelf een contract laten goedkeuren en is de jurist er niet meer bij nodig.
Expliciet worden
Nog een stapje verder is het inzicht dat niet alle contracten even ‘zwaar’ bekeken hoeven te worden. De beoordeling van contracten gebeurt vaak impliciet namelijk, maar als je een tool er naar laat kijken dan moet je expliciet worden.
Is een miljoen aansprakelijkheid genoeg of niet? Wat vinden we van Zwitsers recht? En van Zweeds recht bij een contractswaarde van 10.000 euro per jaar? Die vragen móeten beantwoord worden voordat de tool verder kan. En als je dat allemaal beantwoordt, dan kun je vervolgens ook gaan voorsorteren op de verschillende soorten contracten die er dan kunnen zijn. En dan ben je aan het transformeren.
Ondertussen hebben die robots op de foto nog steeds een pruik op en een hamer vast. Dat moet dan maar; ik weet ook niet hoe je bedrijfsprocestransformaties illustreert.
