Veel mensen zoeken de antwoorden op hun vragen tegenwoordig op in online encyclopedie Wikipedia, maar van de rechterlijke macht kun je wel beter verwachten. Toch? Een recent onderzoek laat zien dat Ierse rechters ernstig werden beïnvloed door de bekende kennisbank.
De studie werd uitgevoerd door MIT en het Ierse Maynooth University, en laat zien dat Wikipedia niet alleen het bronnenonderzoek van menig student domineert. Ook Ierse rechters grijpen blijkbaar regelmatig terug naar de – al dan niet betrouwbare – bronnen; niet alleen voor wat achtergrondinformatie, maar zelfs voor de kern van hun juridisch betoog en specifieke bewoordingen gebruikt in de vonnissen.
Uiteraard gaf geen van deze rechters openlijk Wikipedia op als bron voor hun besluitvorming, dus moesten de onderzoekers listiger te werk gaan. Gedurende 2019 en 2020 waren professoren en hun studenten aan Maynooth University daarom druk bezig met het voorbereiden van 154 invloedrijke beslissingen van de Ierse Hoge Raad voor publicatie op Wikipedia. Slechts de helft werd echter geoptimaliseerd voor de zoekmachines en daadwerkelijk gepubliceerd.
Gedegen juridisch onderzoek
Het resultaat? De uitspraken van de Hoge Raad die op Wikipedia geplaatst waren, werden in de periode die volgde wel twintig procent vaker geciteerd door rechters dan de uitspraken die niet op het kennisplatform geplaatst waren. Deze toename kwam grotendeels door het gebruik van de uitspraken door lagere rechters, van wie de onderzoekers veronderstelden dat zij te maken hebben met een hoge werkdruk en niet over de tijd en middelen beschikken om gedegen juridisch onderzoek te verrichten.
Bovendien vonden de onderzoekers in uitspraken een evenredige piek (21,8 procent) in het gebruik van bepaalde bewoordingen, die voor het eerst gebruikt werden in de Wikipedia-artikelen. Het laat zien dat het onderzoek geen correlatie toont, maar een causaliteit ter tafel brengt.
USA, UK en Nederland
De onderzoekers stellen dat de resultaten hoogstwaarschijnlijk ook gelden voor andere landen. Het Ierse rechtssysteem is net als dat in de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en bijvoorbeeld Nederland een hiërarchisch systeem. De wijze waarop Ierse rechters hun rechterlijke taken uitvoeren, wordt volgens de onderzoekers verwacht ‘ook naar boven te komen in de uitoefening van deze taken in andere jurisdicties’.
De vraag is nu wellicht hoe erg het is dat rechters zich hebben laten inspireren door een online encyclopedie. Ook hier hebben de onderzoekers een antwoord op geformuleerd. Wikipediapagina’s kunnen door iedereen worden geschreven en bewerkt en zijn in dat opzicht wezenlijk anders dan een ‘ouderwetse’ encyclopedie of kennisbank, die werd samengesteld en geredigeerd door experts. Door zich te baseren op artikelen geschreven door mensen die misschien geen achtergrond hebben in het recht, laat staan in het relevante rechtsgebied, ‘doet de rechter afstand van zijn persoonlijke verantwoordelijkheid om de wet toe te passen. Het laten afhangen van een vonnis van zowel de kans dat een bron op Wikipedia geplaatst is als de interpretatie van de auteur van Wikipedia, zou het weloverwegen karakter van de beslissing in gevaar brengen’.
Serieuze zaken
“Ik denk dat wat we van dit onderzoek geleerd hebben, is dat wetenschappers net als iedereen in de maatschappij zijn – we zitten allemaal continu op Wikipedia, nietwaar?” aldus hoofdonderzoeker Neil Thompson in een interview met The Washington Post. “Sommige mensen hadden dit idee dat je alledaagse dingen op Wikipedia opzoekt, maar dat men voor wetenschap en andere serieuzere zaken enkel leerboeken en dergelijke gebruikt. Maar dat was niet wat ik om me heen zag gebeuren, en dus zeiden we: laten we naar dit effect kijken.”
Dat rechters afhankelijk zijn van Wikipedia lijkt ernstiger, aldus Thompson, al was het alleen maar omdat rechters het lot van een persoon in handen kunnen hebben. Een van de aanbevelingen van de onderzoekers is dan ook om experts in dienst te nemen die namens Wikipedia de artikelen kunnen creëren en redigeren, al druist dit recht tegen Wikipedia’s uitgangspunt in dat iedereen aan de kennisbank kan bijdragen.
De Ierse rechters zullen wellicht geschrokken zijn van de uitkomst van het onderzoek en in het vervolg wel twee keer denken voor zij naar Wikipedia grijpen voor het formuleren van een uitspraak, maar de vraag rest natuurlijk hoe dit in de rest van de wereld zal zijn.
Lees hier het volledige onderzoek
