De juridische sector moet veranderen, daar is geen twijfel over. Vooralsnog wordt verandering echter niet gestimuleerd door de sector zelf. Zowel de NOvA als de beroepsgroep blijven zich terughoudend opstellen ten aanzien van innovatie. Zich angstvallig vasthoudend aan de bekende bedrijfsmodellen, regels en procedures. De ogen gesloten voor wat er gebeurt in de wereld, en in de markt.
Hiermee stoppen de ontwikkelingen echter niet. Klanten ontwikkelen nieuwe werkprocessen en laten zich hierbij volop ondersteunen door technologie. Startups zien de mogelijkheden en springen in de gaten in de markt. Als de verandering niet uit de sector zelf komt, dan dwingt de markt de verandering vanzelf af.
Dit zien we in Duitsland al gebeuren. Ook daar zoeken legal startups de grenzen van de strakke regelgeving op (ook al is deze al iets liberaler dan die in Nederland). Een ontwikkeling die nauwlettend en met argusogen bestudeerd wordt door de beroepsgroep advocaten en juristen. Het schuurt en leidt tot conflicten.
Doorbraken in Duitsland
Met een belangrijke doorbraak in 2019. In dat jaar bepaalde het Federale Hof van Justitie dat het bedrijfsmodel dat ten grondslag ligt aan het online portaal wenigermiete.de toelaatbaar is. Op het portaal kunnen huurders vrijblijvend controleren of hun verhuurders zich aan de maximale huurprijsgrenzen houden. Zo niet, dan kan de huurder via het portaal opdracht geven om zijn rechten af te dwingen. Hiertoe draagt de huurder zijn vorderingen op de verhuurder over aan wenigermiete.de.
Volgens de Berlijnse balie van advocaten begaf het portaal zich ongeoorloofd in het domein van de jurist. Het is incassodiensten immers niet toegestaan juridisch advies te geven, en dat was volgens de Balie wel wat wenigermiete.de deed. Het Federale Hof van Justitie bepaalde echter anders. Met deze uitspraak werd vastgesteld dat legal tech bedrijven met een zogenaamde incassovergunning claims namens hun klanten mogen afdwingen en mogen werken op basis van onvoorziene vergoedingen.
Afgelopen week kwam hier een tweede klap voor de Duitse juridische beroepsgroep overheen, toen Wolters Kluwer een rechtszaak won. De zaak begon in 2019, toen de Hamburgse balie van advocaten het gebruik van het product Smartlaw van Wolters Kluwer wilde verbieden. Met Smartlaw kunnen consumenten online juridische documenten opstellen, zonder de inbreng van een advocaat. Volgens de advocaten biedt het product juridische diensten die consumenten zouden kunnen schaden. Het Federale Hof van Justitie bepaalde weer anders: Smartlaw wordt niet gezien als juridische dienst en is dus toegestaan.
Strakke regelgeving wordt opgerekt
Twee baanbrekende uitspraken, die ruimte bieden aan legal tech-bedrijven. De strakke, traditionele regelgeving van de juridische sector wordt aangevallen en opgerekt. Voor de Duitse wetgever reden om te komen met een wetsontwerp. Per 1 oktober 2021 gaat de nieuwe ‘Legal Tech Gesetz’ in, met ruimere regels voor juridische dienstverlening. Deze wet maakt het mogelijk afspraken te maken over resultaatafhankelijke honoraria voor de advocatuur en staat financiering van geschillen toe tot 2.000 euro. Een grote stap in de liberalisering van de Duitse juridische sector.
Gaan wij in Nederland ook wachten tot de markt juridische innovatie afdwingt? Als de sector zelf geen stappen zet, is dit ons voorland. De tekenen daartoe zijn al zichtbaar, denk aan de druk die BrandMR op de NOvA uitoefende om toe te laten dat advocaten van verzekeringsmaatschappijen ook niet-verzekerden mogen toestaan.
Willen wij dat ruimte voor innovatie onder druk van rechtszaken ontstaat, waarbij de wetgever bepaalt hoe deze eruit ziet? Of nemen wij als sector zelf het voortouw om samen met het werkveld de juridische dienstverlening toekomstbestendig te maken? Wat mij betreft is angstvallig protectionisme in ieder geval niet de beste oplossing.
Ik roep de NOvA (wederom) op het heft in eigen hand te nemen en samen met de deskundigen in de juridische markt initiatieven te ontwikkelen waarmee de juridische sector zich kan ontplooien, zonder dat de kernwaarden van de beroepsgroep worden aangetast. Het is regeren of geregeerd worden.
