In zijn column vraagt Marijn zich af: wie neemt de verantwoordelijkheid en voorkomt dat we straks allemaal de dupe worden van ondeskundig ingeregelde en slecht gemanagede intelligente juridsche systemen?
In alle eerlijkheid? Ik word er wel eens moe van. Sinds ChatGPT lijkt het alsof de wereld in een stroomversnelling zit. Is dat bij jou ook zo? Overal pilots, experimenten en lanceringen. M’n LinkedIn tijdlijn gaat alleen nog maar over AI en wordt gevuld met de een na de andere expert. De verwachtingen van juridische professionals zijn torenhoog. En om me heen lijdt menigeen aan een ernstige vorm van FOMO. Het maakt mensen onrustig: AI gaat juridische processen versnellen, standaardwerk automatiseren en misschien zelfs ons vak fundamenteel veranderen, of een deel van ons overbodig maken..
Wat er niet nieuw is
We zitten volop in de AI-hype, maar het is denk ik wel goed om te beseffen dat technologie in de juridische sector niet met AI begonnen is. Al ruim tien jaar wordt er geëxperimenteerd met document automation, e-discovery en contract lifecycle management systemen. Dat ging allemaal langzaam, gefragmenteerd en eerlijk is eerlijk, in veel gevallen werden die tools maar matig gebruikt.
Het verschil nu is de snelheid en de enorme omvang. De verwachtingen zijn hoger gespannen dan ooit. Waar een juridisch team vroeger zelf in de hand had of en wanneer ze iets met nieuwe technologie gingen doen, staat die autonomie nu behoorlijk onder druk. Niet alleen omdat technologie zich sneller ontwikkelt, maar ook omdat het niet gebruiken van AI in toenemende mate op onbegrip stuit bij cliënten en interne stakeholders.
Van tool naar kernproces
Bovendien verandert de aard van de technologie. Voorheen was legal tech vooral secundair, een handig hulpmiddel, een tool. De reactie van veel juristen op AI is nog steeds in die lijn, maar degenen die er echt mee werken weten wel beter. De volgende generatie juridische technologie ontwikkelt zich tot een integraal onderdeel van het juridische werk. Het bepaalt straks niet alleen hoe snel je levert, maar ook de kwaliteit en betrouwbaarheid van je output, tot aan het service niveau dat cliënten ervaren. Nee, natuurlijk dat is nog niet zo, maar komt er wel in rap tempo aan.
Ten opzichte van vroeger verandert één ding níet: als je denkt dat je er bent door een paar licenties aan te schaffen, think again. Iedereen die wel eens legal tech gekocht heeft weet dat de kans op teleurstelling groter is dan de kans op succes. Wie heeft er geen verhalen gehoord over dramatisch verlopen CLM implementaties, of contract drafting tools die door bijna niemand gebruikt werden omdat iedereen bleef klooien met het knippen en plakken in eigen templates?
Er zijn natuurlijk slechte tools, maar in de meeste gevallen ligt het niet aan de tool. De teleurstelling is vrijwel altijd terug te voeren op het ontbreken van een echte implementatie, procesinrichting en eigenaarschap. Dat in combinatie met slecht gemanagede verwachtingen die, als ze niet meteen vervuld worden leiden tot afhakelende gebruikers en een negatieve sfeer rond de technologie. Het is als het aanschaffen van een dure keuken en dan verwachten dat daar vanzelf Michelin sterren diners uit komen. Iedereen snapt dat dat niet zo werkt. Waarom zou dat met legal tech anders zijn?
Andere skills
Om even in de keuken beeldspraak te blijven, die vereist op z’n minst een kok die precies weet hoe hij met alle apparatuur om moet gaan. En als het een grote keuken is misschien zelfs wel een hele witte brigade. Bij legal tech – en AI is echt niet anders – werkt dat net zo. Een goede jurist zijn is niet genoeg. Een juridische team waarbij technologie geïntegreerd is in hun kernprocessen, wat uiteindelijk voor iedereen geldt, moet ook de eigen systemen kunnen inrichten en controleren, processen inrichten, AI-governance borgen en data analyseren. Niet alleen voor de systemen die legal zelf gebruikt, maar ook voor systemen die niet-juristen elders in hun organisatie in staat stellen een deel van het juridische werk zelf te doen.
Dat inregelen, controleren en meten gebeurt nu vaak door juristen die dat “erbij” doen, de een uit interesse, de ander omdat het nu eenmaal moet. Of het zijn IT’ers die zonder juridische praktijkervaring hiermee aan de slag zijn. Bij de frontrunners in onze sector zie je dat dat verandert als technologie meer opschuift naar de kern van processen. Dan ontwikkelen dit soort taken zich tot volwaardige specialismen en zelfs aparte functies.
Wie zit te slapen?
Of je er positief of negatief tegenover staat maakt niet veel uit. Dat de technologische verandering van ons vak onstuitbaar is, daar zijn de meesten het wel over eens. Ik heb alleen de indruk dat maar weinigen er écht mee aan de slag zijn.
Vanuit Lawyerlinq deden we onlangs onderzoek onder ruim 500 bedrijfsjuristen naar de vraag welke nieuwe rollen zij zien ontstaan in het legal team. Ruim 440 bezochten de survey, maar 27 vulden in dat er zich in hun organisatie dit soort rollen aan het ontwikkelen zijn, of al bestaan.
Betekent dat dat de rest er totaal niet mee bezig is? Dat kan ik me niet voorstellen, maar ik zie het wel als teken dat het onderwerp nog niet de aandacht heeft die het zou moeten hebben.
Dat lijkt me risicovol
Ik denk dat het riskant is als we als juristen bij deze ontwikkeling aan de kant blijven staan. Wie zorgt voor de juiste keuzes en dat al die krachtige technologie echt goed wordt in het juridisch werk binnen de context van jullie organisatie? Wie traint en begeleidt juristen? Wie zorgt dat fouten in een AI-model niet pas maanden later worden ontdekt? Wie zorgt dat al die niet-juridische collega’s geen ongelukken veroorzaken doordat ze op verkeerd ingerichte systemen vertrouwen? De komende jaren worden bepalend. De vraag is alleen: wie gaat die verantwoordelijkheid op zich nemen, of terug naar de beeldspraak, wie worden de koks in de AI keuken?
