In 2024 is op juridische afdelingen 20% van de juristen vervangen door technisch en ondersteunend personeel. Aldus de conclusie van een recent rapport van Gartner. Het ondersteunend personeel gaat ervoor zorgen dat juristen efficienter kunnen werken, waardoor er minder (dure) juristen nodig zijn.
Je zou dit kunnen typeren als de commodity-kant of ‘laag risico-kant’ van een juridische afdeling. Het ondersteunend personeel gaat er ook voor zorgen dat juristen klantgerichter bedienen.
Advocatenkantoren staat dezelfde toekomst te wachten, en het aandeel niet-juridisch personeel zal toenemen. Dat zien we nu al gebeuren. Er is in de toekomst ook een andere jurist nodig. Een jurist die gericht is op het leveren van maximale waarde aan zijn clienten. Die zijn expertise op een klantgerichte, gebruiksvriendelijke en uiterst efficiënte wijze naar zijn cliënten toebrengt. Die zo maximaal mogelijk bijdraagt aan probleemoplossing tegen redelijke kosten. En die hierbij feilloos digitale oplossingen weet in te zetten. Met andere woorden: de jurist van de toekomst heeft een bredere set aan skills. Dat is in deze context al vaker benoemd in meerdere artikelen.
Een andere invulling van het juristenvak vraagt daarom ook om veranderingen in de opleiding. Meer aandacht voor de mogelijkheden en toepassing van legal tech in de juridische opleidingen is noodzakelijk om tot een werkelijke modernisering van de sector te komen.
Hogescholen en universiteiten
De hogescholen hebben de afgelopen jaren behoorlijke stappen gezet. Zo is de Legal Tech Alliantie opgericht, een samenwerking tussen twaalf opleidingen HBO Rechten, met als doel het bevorderen van kennis en de positie van techniek, IT en innovatie in het rechtenonderwijs. Ik durf wel te stellen dat zij met deze ontwikkelingen (op deze schaal) voorop lopen in Europa. Maar ook in andere Europese landen dringt het besef van noodzakelijke aanpassing van het onderwijs door. Duitsland en Spanje zitten ons op de hielen,
De universiteiten in Nederland komen wat langzamer op stoom. Met Dutch Legal Tech proberen wij al sinds 2014 ook universiteiten te doordringen van het belang van verandering, bijvoorbeeld door student-meetups en collegetours te organiseren om studenten te laten inspireren door legal tech-specialisten. Ondanks enkele net gestarte initiatieven is van een verandering van het curriculum nog geen sprake.
Een onderscheid in legal tech-vaardigheden tussen een WO- en HBO-jurist is overigens denkbaar, waarbij de WO-jurist vooral high end inhoudelijk is en de HBO-jurist een bredere set aan skills toevoegt. In multidisciplinaire teams kunnen deze expertises elkaar versterken. Maar elke jurist, WO of HBO, zal moeten leren om (technologische) innovaties toe te passen in hun praktijk, om zo die maximale waarde aan cliënten te kunnen bieden. En hoewel dat besef begint door te dringen, gaan de ontwikkelingen in de opleidingen nog te langzaam om in 2024 voldoende goed uitgeruste juristen te kunnen leveren.
Buzzwords
Ik begrijp ook wel dat het voor onderwijsinstellingen lastig is. Van docenten begrijp ik dat de legal tech-vakken niet altijd populair zijn bij studenten. Zij volgen liever de juridisch-inhoudelijke vakken. Ik vind dat niet zo gek. De enkele legal tech-colleges die nu worden gegeven, gaan nog te vaak over buzzwords als AI of Legal Design. Dat klinkt natuurlijk wel sexy, maar dit zijn echte niches in het vakgebied. De kans dat een juridische student hier in de toekomst daadwerkelijk mee aan de slag gaat, is klein. Dit soort colleges staan te ver van hun bed. Studenten hoeven niet te kunnen programmeren, ze moeten juist leren hoe ze de technologie kunnen toepassen in hun praktijk.
Wat mij betreft wordt er in het onderwijs te weinig gedaan met legal tech-experts in de markt. En dan bedoel ik niet de gastcolleges waarbij veelal leveranciers ingezet worden, maar het inzetten van experts bij het opnieuw strategisch invulling geven aan het curriculum. En het vervullen van een structurele rol in de opleiding. Dat zien we in andere landen ook. Zoals Stanford University in de VS, of dichter bij huis de Bucerius Law School in Hamburg. Zij hebben legal tech skills structureel onderdeel gemaakt van de opleiding tot jurist en hiermee de lokale juridische markt getransformeerd.
Experts betrekken
Betrek ook experts bij het maken van keuzes voor legal tech tools ter ondersteuning van het onderwijs. Leveranciers hebben in scholen een groeiende markt gevonden voor samenwerking volgens de – wat ik noem – Microsoft-methode. Wordt er wel bekeken of deze tools echte waarde bieden voor de studenten en überhaupt een markt hebben in Nederland? Vanwege een gebrek aan marktkennis bij de docenten, ligt misbruik voor marketingdoeleinden op de loer.
Sinds ik mijn bedrijf NOUN begonnen ben, besteed ik tien procent van mijn tijd aan de ondersteuning van juridische studenten die adviezen nodig hebben voor hun scripties of over welke paden ze zullen bewandelen. Wekelijks krijg ik minimaal drie verzoeken voor hulp, uit binnen- en buitenland. Hier heb ik bewust voor gekozen, omdat ik zie dat er een gebrek aan expertise is, dat de noodzakelijke verandering van de markt in de weg staat. Vanuit mijn passie voor de markt wil ik een impuls geven aan de verandering. En echte verandering begint bij het fundament: de opleiding van juridische studenten.
Om tot een nieuwe generatie juristen te komen, zullen we studenten beter moeten voorbereiden op een markt die klantgerichtheid en efficiëntie eist, en waarin technologische oplossingen het werk ondersteunen. Ik blijf me hiervoor inzetten. Niet alleen door studenten en scholen te begeleiden, maar ook door samenwerking tussen legal tech-experts en onderwijsinstellingen te initiëren, zoals recent tussen de European Legal Tech Association (ELTA) en European Law Students’ Association (ELSA). De verandering komt op gang, maar het gaat te langzaam.
Voor studenten, maar ook voor docenten, die niet willen wachten: kijk eens naar online trainingen die vooral in het buitenland door universiteiten worden aangeboden. De Bucerius Law School geeft op YouTube een aantal zeer interessante colleges, en hun inmiddels beroemde Summer School biedt veel deskundige legal innovators uit de hele wereld.
Deze column is eerder gepubliceerd in het nieuwste Advocatie Magazine, dat deels in teken staat van De Stand van de Advocatuur en het Notariaat 2021. Klik op de cover om het hele magazine te lezen of kijk op de magazine-pagina.
