
Nederland krijgt geen robotrechter, belooft de Rechtspraak in haar AI-strategie. Maar de Rechtspraak denkt dat kunstmatige intelligentie wel kan bijdragen aan het oplossen van grote problemen zoals het structurele tekort aan rechters, toegang tot het recht en (te) lange doorlooptijden.
Nog niet zo lang geleden baarde de kantonrechter in Nijmegen opzien door – vermoedelijk als eerste in Nederland – zijn vonnis deels te baseren op informatie die hij inwon via ChatGPT.
Lees ook: Rechter citeert ChatGPT in uitspraak
We kunnen maar beter wennen aan het idee van AI in de rechtszaal, concludeert de Rechtspraak in haar Rechtspraakstrategie voor artificiële intelligentie. “Procespartijen zullen AI gebruiken, AI (of door AI gegenereerde content en besluiten) zal onderwerp van geschil zijn en AI zal impact hebben op bewijsvoering.”
Toepassingen op korte termijn
If you can’t beat them, join them… en dus wordt er bij de Rechtspraak volop nagedacht over AI-toepassingen. Zo denkt de magistratuur al op korte termijn AI te kunnen benutten bij het verbeteren van arbeidsintensieve administratieve en logistieke processen zoals roosteren en plannen, pseudonimiseren van uitspraken en het verbeteren van besturing van processen via voorspelmodellen voor instroom en routering. Ook in het contact met de burger zou AI een nuttig hulpmiddel kunnen zijn, bijvoorbeeld door het automatisch samenvatten van uitspraken op B1-taalniveau en voorlichting door chatbots in natuurlijke taal.
En ook juridisch-inhoudelijk zal AI worden toegepast, bijvoorbeeld bij het vinden van de juiste jurisprudentie en het het analyseren, structureren en samenvatten van grote, complexe dossiers en bijvoorbeeld het opstellen van concept-uitspraken.
Risico’s
Dat het gebruik van AI niet zonder risico’s is, erkent de Rechtspraak ook. “De rechterlijke macht vormt de derde staatsmacht en speelt een cruciale rol in de democratische rechtsstaat. Deze macht dient onafhankelijk te blijven, zowel van de twee politieke staatsmachten: de wetgevende en de uitvoerende macht, als van anderen. Artificiële intelligentie heeft het potentieel om de rechterlijke autonomie direct en indirect te beïnvloeden.”
De Rechtspraak belooft daarom dat er nooit een robotrechter zitting zal houden in de Nederlandse rechtbanken. “Het gebruik van AI vindt uitsluitend plaats binnen de kaders van de rechtsstaat, waarbij menselijke controle, transparantie en ethische waarborgen centraal staan.”